عبور از قیمتگذاری دارو

مشکل نقدینگی صنعت دارو، چگونه برطرف خواهد شد؟

امروزه همه فعالان صنعت دارو با عمق وجود، مشکل نقدینگی این صنعت را درک کرده اند. همه اذعان دارند که در حال حاضر اولین و مهمترین چالشی که متوجه صنایع داروسازی است، نقدینگی در سیستم دارو است که مانند یک بیماری مزمن، گریبانگیر این صنعت بوده و امروز حالت خطرناک و کشنده پیدا کرده است. منظورم این است که مروری بر گذشته نشان می دهد که این مسئله همیشه بوده ولی هیچوقت به این شدت نبوده است.

پیش بینی خود من این است که این مسئله به این راحتی قابل حل نیست. چون دولتمردان هنوز به این اعتقاد و باور نرسیده اند که به مرحله ی خطر رسیده ایم و مسئول اول سیستم سلامت کشور این را قبول ندارد و به این باور نیست.

مبتنی بر شواهد عرض می کنم که اصلا تولید داخل را خیلی قبول ندارد و لذا هیچ اقدام جدی ای در این قضیه انجام نمی دهند و نشانه بارز آن هم این است که در طرح تحول سلامت جایگاه مشخصی برای سیستم دارو دیده نشده است.

آیا مشکل نقدینگی صنعت دارو به بحث قیمتگذاری باز می گردد؟

واقعیت این است که دومین چالشی که سیستم دارویی کشور با آن روبرو است، بحث قیمتگذاری دارو است. خصوصا اینکه در جامعه، به محض طرح این موضوع، همه نگاه ها به بالا و پایین کردن قیمت دارو دوخته می شود و به همین دلیل دولتمردان از طرح آن پرهیز می کنند. این درحالی است که افزایش قیمت دارو با تصحیح قیمت دارو، دو مقوله ی جدا از هم است. وقتی شما افزایش قیمت دارو را عنوان میکنید در جامعه اینطور تصور می شود که شما میخواهید دارو را گران کنید، در حالی که اصلا بحث گران کردن دارو نیست، بلکه تعیین قیمت واقعی دارو است.

در واقع شاید بعد از حدود  ۴ یا ۵ سال پیش که یک بازنگری در اواخر دولت دهم در قیمت دارو شد، تقریبا تصحیح قیمتی را به آن صورت در سیستم دارویی کشور مشاهده نکردیم و این به معنای آن است که علی رغم افزایش تورم که منجر به افزایش قیمت همه نهاده های تولید شد، قیمت دارو، هم پای آن پیش نرفته است و به این دلیل فشار مضاعفی بر دخل و خرج صنایع دارویی وارد شده است.

معضل قیمتگذاری را در مکانیزم و سازوکار آن می بینید؟

صرفا بحث مکانیسم نیست. در ابتدا باید این باور در مسئولین اجرایی وجود داشته باشد که قیمت واقعی دارو را به شرکت های تولید کننده بدهند. معضل آنجایی پایه ریزی شده که این نگاه وجود ندارد. در واقع دارو را  به عنوان یک کالا استراتژیک نگاه می کنند و این کالای استراتژیک، خواه ناخواه، همه ی مردم و دستگاه ها را با خود درگیر کرده است.

یعنی گرفتاری صنعت دارو از اینجا است که دارو را کالای استراتژیک نامیدند؟

استراتژیک بودن این کالا، چیزی نیست که ما بخواهیم بگوییم، بلکه در دنیا به عنوان یک کالا استراتژیک قلمداد می شود. حال اگر ما هم دارو را یک کالا استراتژیک ببینیم، که البته همین طور است، شیوه عملی مواجهه با آن باید به شکلی باشد که تولید آن در اولویت باشد. همانطور که ما، تقویت توان دفاعی کشورمان را یک موضوع استراتژیک محسوب می کنیم.

استراتژیک نامیدن آن باید سبب شود که همه کمک کنند تا اسباب تولید، فراهم شود.

آیا برای نجات از معضلات قیمتگذاری دارو، شناور سازی قیمت دارو را پیشنهاد می دهید؟

توقع این است که دارو را از قید و بند هایی که برایش ایجاد کرده اند، رها و آزاد کنند و بگذارند دارو در بازار سلامت کشور به حالت شناور خودش بتواند قیمت خود را پیدا بکند. مگر در داروهای OTC که این کار اتفاق افتاد، نتیجه بدی رقم خورد؟

نه بار خاصی به مردم تحمیل شد و نه کمبودی در تامین این داروها رخ داد. ضمن اینکه کیفیت دارو های OTC هم از لحاظ اثربخشی و هم از لحاظ تنوع بسته بندی به مراتب رشد کرد. البته نوع بازاریابی و تبلیغاتشان هم به فراخور، متفاوت شد.

بهرحال نتیجه ای که عائد مردم شد این بود که مردم احساس کردند که به آن ها احترام بیشتری گذاشته شده است. با سایر داروها هم باید چنین مواجهه ای صورت گیرد.

باید داروها را بر اساس معیارهایی تقسیم بندی کنیم و آرام آرام بر اساس آن تقسیم بندی، از کمیسیون قیمت خارج کنیم و مثل OTC اجازه دهیم که مسیر خودشان را طی کنند. مثلا در گام نخست، داروهایی که قیمت های بالایی ندارد و بار زیادی را بر دوش مردم اضافه نمی کنند و مصرف دائم ندارند، اینها را تفکییک کنیم و در طی یک برنامه ۳ یا ۴ سال، آهسته آهسته، از قیمت گذاری معافشان کنیم و شرایط برای تولید کننده های آن دارو ها گذاریم. من مطمئن هستم که بخش زیادی از این مشکلات می تواند خود به خود حل شود.

وقتی دارو را کالای استراتژیک می نامید، طبیعتا توقع دارید که دولت بیش از اینها، صنعت داروسازی را حمایت کند؟ چه حمایتی از صنعت دارو صورت نگرفته که شما توقع تحقق آن را دارید؟

توقع داریم که حمایت ها، واقعا از جنس حمایت باشد و نه اینکه به اسم حمایت، بروکراسی ایجاد شود. تجربه نشان داده که بسیاری از حمایت ها، دست و پاگیر است. حمایت های دولت نباید نقش زنجیر برای سیستم دارو باشد. به یاد دارم در سال ۱۳۹۱ که مقام رهبری به داروپخش تشریف آورده بودند، من به عنوان مدیرعامل داروپخش، این موضوع را خدمت ایشان عرض کردم و مکتوب هم خدمت ایشان دادم که دولت باید یکسری حمایت ها را از سیستم دارویی کشور انجام دهد، بمانند حمایت هایی که در چین شده است.

آیا بهترنیست که بنگاه های دارویی از زیر مجموعه ی دولت خارج شوند؟

اصل ۴۴ قانون اساسی، فصل الخطاب است و باید در خصوص صنایع دارویی هم اجرا شود. این یک نیاز استراتژیک است. متاسفانه باید اذعان کنیم که   بزرگترین معضل ما در این مسئله، رانت است. بازار دارویی نسبت به سایر بازارها، خیلی کوچک است اما چون استراتژیک است و می تواند رانت های قوی در سیستم ایجاد کند، اهمیت بالایی پیدا می کند. من فکر می کنم که اگر مجموع ی کشور واقعا می خواهد شاهد روزهای شکوفایی صنایع دارویی باشد، باید اصل ۴۴ قانون اساسی را در این صنایع پیش ببرد.

مانع پیش روی صادرات دارو چیست؟

ما مرتب از نگاه صادراتی صحبت کنیم، ولی زیرساخت های آن را فراهم نمی کنیم و واقعیت این است که تا زمانی که الزومات اولیه آن تدارک نشده است، صادرات به نقطه مطلوب خود نخواهد رسید. برخی فقط از ضرورت GMP صحبت می کنند. درست می گویند ولی موضوع این است که GMP فقط یک بخشی از زیرساخت ها است. اما نکته اساسی اینجا است که همه این ملزومات که برای تحقق صادرات نیاز است، در اختیار صنعت دارویی نیست. مثلا شما در طول یکسال چند بار شاهد تغییر و تحول در مقررات گمرک راجع به واردات و صادرات هستند؟ چقدر بخشنامه های متناقض یکدیگر در طول یکسال صادر می شود؟ نظام ارزی، چقدر قابل پیش بینی و برنامه ریزی است؟

پیام کلیدی این است که در یک اقتصاد ناپایدار، نمی توان صحبت از صادرات پایدار کرد. این الفبای اقتصاد است و لذا در سیستم دارو باید پایداری را ایجاد کرد.

دیدگاه خودتان راجع به واردات دارو را توضیح دهید

اگر به وضعیت شرکت هایی دارویی قبل از انقلاب نگاه کنیم، اغلب کمپانی های بزرگ دنیا در ایران سایت تولید داشتند و نه واردات، یعنی آن ها خودشان سرمایه آورده بودند، ماشین الات داشتند، فرایندهای فورموله کردن را در سایت های تولیدی طی میکردند و داروی تولیدشده را عرضه می کردند. و البته به موازات آن ها، شرکت های صددرصد ایرانی مثل دکتر عبیدی هم بودند که به صورت بخش خصوصی مستقل، فعالیت می کردند. جهتگیری کلی صنعت دارویی کشور در مواجهه با شرکت های خارجی باید به این سمت باشد که به جای واردات، شرکت های دارویی معتبر دنیا را به سرمایه گذاری در کشورمان سوق دهیم.

تصور می کنید که شرکت های خارجی، این جهتگیری ما را می پذیرند؟

البته اگر ما میخواهیم در کشور، چنین اتفاقی بیافتد، طبیعتا یک سری مشوق ها برای کمپانی های خارجی باید قائل شویم. باید یک پایداری در اقتصاد دارویی کشورمان ایجاد کنیم، تضمین سود داشته باشیم.

اگر اینها اتفاق بیافتد به سطح قبل از انقلاب می رسیم. البته باید بدانیم که نباید محدودیتی در اشتغال داروساز های ما در آن کارخانجات وجود داشته باشد. داروسازهای ایرانی باید بتوانند بروند در ان کارخانه ها کار کنند، تا انتقال تکنولوژی در کشور اتفاق بیافتد.

نقطه طلایی صنعت دارویی کشورمان را کدام دهه می دانید؟

در دهه ی ۶۰ علی رغم وجود جنگ، بیشترین رشد ایجاد شرکت های داروسازی در دهه ی ۶۰ اتفاق افتاد  و تولیداتشان را با تفکر خود بچه های ایرانی انجام دادند.

نظر شما را جع به تولید تحت لیسانس چیست؟

تولید تحت لیسانس، تعریف خاص خود را دارد. باید منجر به انتقال دانش فنی و تکنولوژی شود. ولی اینکه برخی شرکت ها به اسم تولیدتحت لیسانس، داروی ساخته شده را واردکشور کرده و فقط مرحله بسته بندی آن را در ایران انجام دهند، باید به صراحت بگویم که این کار نه تنها برای ما کارساز نخواهد بود، بلکه صنعت داروسازی کشور را از بین می برد. در واقع اگر با نام تولید تحت لیسانس، دنبال توسعه Primer و second package هستند، باید عرض کنم این جهتگیری منجر به آن می شود که داروهایی که در داخل تولید می شود را به این طریق سرکوب کنیم.

منظور از انحراف در آمارنامه دارویی چیست؟

در اوایل دهه ی۹۰ زمانی که آمارنامه دارویی منتشر می شد، حدود هفتصد میلیون دلار واردات را نشان می داد. آن زمان، آمار واردات واقعی بود. اما علی رغم اینکه شعار دولت، کاهش واردات بود، از سال ۹۱-۹۲به بعد، زمانی که Primer و second package را به تولید بردند، در واقع یک آمار سازی در سازمان غذا و دارو  شروع شد.

یک دفعه، یک شرکتی که اصل کارش واردات بود، در دسته بندی شرکت های تولیدی قرار می گرفت و و بعد از مدت کوتاهی، با همان  Primerو second package در رده ی سوم تولید کشور قرار می گرفت و بعد اقایان می گفتند واردات کم شده است.

در دیداری که مقام رهبری از داروپخش داشتند، در این خصوص  هشدار دادند که مواظب باشید که امروز شرکت های کوچکی آمده اند و داروی ساخته شده را می آورند و در داخل بسته بندی می کنند و به نام تولید داخل، عرضه می کنند و درامد هایی که از این کسب می کنند، بارها و بارها بیشتر از داروپخش است که این همه سرمایه گذاری و این همه تولید در ان انجام می گیرد. ایشان در ان زمان صراحتا گفتند و متاسفانه نه فقط به این جملات اعتنا نشد بلکه این بال و پر بیشتری پیدا کرد.

البته در نهایت با هشدارهای مختلف و اعتراضهای متعددی که صورت گرفت، مسئولین سازمان غذا و دارو پذیرفتند که Primer و second را باید جزء واردات بدانند و به این صورت آمارنامه، واردات را  بالای یک میلیارد دلار نشان داد.

البته هنوز هم متاسفانه این قضیه تاحدودی وجود دارد و از معاون دارویی محترم هم ما خواهش می کنیم در این زمینه یک مقدار کار تحقیقاتی بکنند و راهکار مناسبی بیاندیشند.

سرعت انتقال دیدگاه های فعالان حوزه دارویی به سازمان غذا و دارو را چگونه می بینید؟

واقعیت این است که وجود جلسات مستمر مدیران سازمان غذا و دارو با تشکل های صنفی و تخصصی، موضوع بسیار مهمی است که خوشبختانه از سالها پیش پایه گذاری شده است ولی نکته دیگری که می تواند به انتقال داده ها سرعت ببخشد این است که در  سازمان غذا و دارو، شورای مشورتی، نگاه های مختلف و صداهای متفاوت را پذیرا باشد. متاسفانه از چندین سال پیش، همیشه یک گروه خاصی در سازمان رفت و آمد دارند. برای همین است که شما در دوره های مختلف خیلی تغییر در روند کار نمی بینید.

باید شورای مشورتی، همه صداها، حتی صداهای معارض یکدیگر را در کنار یکدیگر داشته باشد تا بتواند مبتنی بر خرد جمعی، تصمیم سازی و تصمیم گیری کند.