مهمترین چالش های تولید داروهای گیاهی
مهندس وحید گرجی، نائب رئیس انجمن تولیدکنندگان داروها و فراورده های گیاهان دارویی
- لیسانس فیزیک و فوق لیسانس فلسفه دارد.
- نائب رئیس انجمن تولیدکنندگان داروها و فراورده های گیاهان دارویی و نیز عضو هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان گیاهان داروئی است.
- امسال بیست و پنجمین سالی است که فعالیت کشت و صنعت گیاهان دارویی را آغاز کرده است.
- مدیرعامل شرکت دارویی زردبند است.
- به طور کلی فعالیت تولیدی در ایران دشوار است. یکی از دلایل آن به این موضوع باز می گردد که بروکراسی اداری، پیچیده و زمان بر است. مقررات متعدد و بخشنامه های خلق الساعه و ناگهانی، برنامه ریزی های شرکت های تولیدکننده را با دست اندازهای متوالی مواجه می کند. البته نباید این نکته را ناگفته بگذاریم که درگذشته، فعالین این صنعت با مشکلات بیشتری روبرو می شدند و حتی اخذ پروانه برای تولید نیز بسیار دشوار بود تا جایی که برخی از افراد از خیر آن می گذشتند. اما حدود یک دهه است که سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت با نگاه مناسب‌تری داروهای گیاهی را مورد توجه قرار می دهند و صدور مجوزهای تولید سهل تر از گذشته شده است، اما همچنان تا نقطه مطلوب، راه طولانی باقی است.
- از سوی دیگر، یک بحث فرهنگی در کشور ما وجود دارد که مردم تصور می کنند کالایی که روی آن”ساخت ایران” نوشته شده، کیفیت پایین تری نسبت به کالاهای خارجی دارد. همین موضوع به سهولت باعث شده که خریدار ایرانی تمایلی برای تهیه و حتی تست کالای ایران نداشته باشد درصورتی‌که میدانیم اگر فقط یک بار اقدام به استفاده از این محصول کنند به ادامه مصرف آن ترغیب خواهد شد.
- پزشکان، اطلاعات کافی در مورد داروهای گیاهی ندارند. البته در این زمینه، پزشک مقصر نیست، بلکه باید این موضوع در سرفصل های درسی مورد توجه دانشکده ها قرار گیرد. در حال حاضر ما مجبور هستیم از محل درآمد خودمان، به مطب پزشکان ویزیتور بفرستیم تا شاید بتوانیم اطلاعات لازم را به دست ایشان برسانیم. البته شکی وجود ندارد که اگر پزشک در زمان دانشجویی از زبان استاد این موضوعات را می شنید، بهتر و مستدل تر و محققانه تر به موضوع اشراف و آگاهی پیدا می کرد. در حال حاضر حدود ۲ هزار داروی گیاهی از سازمان غذا و دارو پروانه گرفته اند، اما شمار تولید هر کدام از آن‌ها بسیار کم است. اگر اطلاعات لازم در اختیار پزشکان قرار گیرد، قطعا شاهد روزگاری خواهیم بود که تیراژ تولید این داروها به صورت چشم گیری افزایش پیدا کند.
- مشکل دیگری که تولیدکنندگان داروهای گیاهی با آن دست و پنجه نرم می کنند، بحث پوشش بیمه ای این داروها است. این موضوع هم به لحاظ اقتصادی برای شرکت ها حائز اهمیت است و هم به لحاظ اعتباری و هویتی. چرا که برای مصرف‌کننده ایرانی، پوشش بیمه داروها، اعتبار و هویت به دنبال می آورد. یعنی این تفکر وجود دارد که اگر دارویی تحت پوشش بیمه قرار گرفت از کیفیت خوبی برخوردار است. در صورتی که واقعیت این است که صدور پروانه با سازمان غذا و دارو است و سازمان غذا و دارو است که نظارت کیفی دارد، اما برای مصرف‌کننده این موضوع تلقی می‌شود که دارویی که پوشش بیمه نیست، از لحاظ کیفی مورد تائید هم نیست. خوشبختانه در دولت دهم ۵۰ قلم از داروهای گیاهی تحت پوشش بیمه قرار گرفتند، اما واقعا پنجاه قلم، بسیار کم است.
- نکته بعدی، آن است که مردم برای تامین داروهای گیاهی به سراغ عطاری ها می روند. این درحالی است که شرکت هایی که دارای پروانه تولید دارو از سازمان غذا و دارو هستند، اجازه فروش محصول در عطاری‌ها را ندارد و چنانچه محصولشان در این اماکن توزیع شود مورد بازخواست قرار می‌گیرد. طبق قانونی که حدود ۶۰ سال پیش تصویب‌شده، فقط داروخانه ها مجاز به فروش دارو است. سازمان غذا و دارو هم اعلام می‌کند که ما به شما پروانه‌ای دارویی داده ایم و محصولات مشمول قوانین دارو هستند و به این جهت فقط مجاز هستید که داروهای خود را در داروخانه ها عرضه کنید که این موضوع باعث شده تا فروش محصولات به‌کندی پیش برود. شاید دلیل سختگیری در این خصوص به آن باز می گردد که داروخانه داران نگران هستند که با خروج داروهای گیاهی از داروخانه ها، رقیب برایشان درست می شود و ممکن است پس از مدتی مکمل های غذایی که منبع درآمد ملموسی برای داروخانه ها هستند هم ساز مستقل شدن بزنند.
- بحث فروش داروهای گیاهی، موضوع پیچیده ای است که تنگناهای مختلفی را به صنعت تحمیل کرده است. مثلا اینکه هرچند که در بسیاری از کشورهای اروپایی مثل آلمان و سوئیس بخشی از قفسه فروش داروخانه ها به داروهای گیاهی اختصاص دارد اما در داروخانه‌های ما این پدیده نیز وجود ندارد و اقبالی به این موضوع نشان نمی‌دهند و این معضلات گریبان این صنعت را گرفته است.
- متاسفانه دولت استراتژی جدی و پایدار برای حمایت از محصولات داخلی ندارد و این موضوع به بحث داروهای گیاهی هم سرایت می کند. واقعیت این است که داروهای گیاهی کمترین وابستگی را به خارج از کشور دارند، یعنی کمتر از ۵ درصد از نیازهای ما از خارج تأمین می‌شود و اگر مورد حمایت قرار گیرند، قطعا می توانند بخش بزرگی از بازار مصرف را پوشش دهند. ولی متاسفانه به دلیل بی مهری هایی که صورت گرفته، صنایع داخلی که در حوزه داروهای گیاهی فعالیت می کنند، نتوانسته اند سهم مناسبی از صنعت سلامت کشور داشته باشند. اگر بخواهیم از لحاظ گردش مالی، این صنعت را مرور کنیم باید بگوییم که داروهای گیاهی، چیزی حدود ۴ درصد از سهم بازار دارویی ایران را به خود اختصاص داده، یعنی به عبارتی گردش مالی چشمگیری ندارد. بهمین دلیل این صنعت نیاز به توجه بیشتر دارد.
- ثابت نگه داشتن نرخ ارز در واقع به یک شکلی، سوبسید دادن به واردات است. ما قطعاً با واردات مخالف هستیم و در دوره برجام گزارش مفصلی تهیه و به دفتر اجرای طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی ارسال شد. این گزارش نشان می‌دهد ظرف ۵ سال اخیر ثابت نگه‌داشتن قیمت نرخ برابری ارز با ریال باعث ضربه به تولید داخل شده است، چرا که درشرایطی که تولید داخلی با تورم ۱۰ تا ۱۵ درصدی مواجه بوده، نرخ برابری ارز تفاوت چندانی را در خود لحاظ نکرده است.
- گسترش صادرات این محصولات، نیاز به دیپلماسی اقتصادی دولت دارد. ما شاهد هستیم که مسئولین وزارت بهداشت در سفر به کشورهای دور دست مانند ونزوئلا تفاهم‌نامه‌ای درزمینه مجاز شدن فروش داروهای ایرانی در آن کشورها به امضا می رسانند که سؤال ما این است که چرا این تفاهم‌نامه با کشور عراق که بازار سهل الوصول تری است، صورت نمی‌گیرد تا تولیدکننده برای فروش دردسرهای کمتری داشته باشد.
منبع: نشریه درمان یاب