دارو، اسیر پیچیدگی ها

دولت مداخله گر

نباید تصور کرد که هرجایی که دولت در صنعت وارد می شود، الزاما بهترین نتایج و خروجی ها را به بار خواهد آورد. این یک تفکر قدیمی و منسوخ است. تجربه نشان داده سرعت، چابکی، وقت شناسی، رقابت پذیری، بهره وری و ده ها مولفه ای که برای رشد یک صنعت ضرورت دارند، نزد بخش خصوصی بیشتر فراهم می شود تا در بخش دولتی و این یک واقعیت غیرقابل انکار است. البته طبیعی است که در برخی مواقع که برای بخش خصوصی صرفه اقتصادی ندارد، دولت باید ورود کند، بستر را فراهم کند مشوق هایی مثل معافیت مالیاتی، ارائه تسهیلات مالی و آموزش نیروی انسانی تخصصی را فراهم نماید و در صورت لزوم آغازگر سرمایه گذاری باشد و در فرصت کوتاهی سیستم راه اندازی شده را واگذار نماید. بهیچ وجه دولت نباید رقیب بخش خصوصی شود، این مسئله تبعاتی دارد که در نهایت به تضعیف بخش خصوصی منجر می شود.

پیچیدگی های دخالت دولت

دخالت دولت، پیچیدگی هایی ایجاد می کند که به مثابه دست انداز پیش روی صنعت، جلوی سرعت گرفتن آن را می گیرد و مانع بهره برداری از فرصت ها می شود.

مثلا فرایند انتخاب مدیر تابع مقرراتی است که گاهی اوقات صنایع را در تنگنا قرار می دهد و مسایل دیگر را تحت الشعاع قرار می دهد. چرا که در مواقعی رعایت مقررات منجر به نشستن مدیر مناسب بر آن منصب نمی شود و اگر مدیر لایقی پیدا شود روابط سیاسی، مقررات دولتی دست و پا گیر، اعمال سلیقه روسای ارشد اجازه استفاده بهینه از منابع مناسب را نمی دهد.

فلسفه اقتصادی رعایت نمی شود

دخالت دولت سبب می شود که به بهانه استراتژیک بودن تولید دارو، موضوع از ریل اقتصادی آن خارج شود و فلسفه وجودی شرکت ها که سودآوری است رعایت نشود. بارها شاهد بوده ایم که بدون درنظر گرفتن مبانی اقتصادی و بحث های پیرامون سرمایه، سود و هزینه، کارخانجاتی تاسیس شده اند و در همان دهه اول عمرشان، گرفتار مشکلات عدیده اقتصادی شده اند.

در مواقعی تولید به صرفه نیست، ولی دولت تصور می کند که الزاما باید آن کالا را تولید کند. متاسفانه  از معنی خودکفایی این را برداشت کرده اند که همه چیز را خودمان تولید کنیم و بر این اساس مشاهده می کنیم که پروژه‌هایی کلید می خورد که صرفه اقتصادی نداشته است. باید هزینه های سربار و سود را حساب کرد، مشکلات زیست محیطی را در نظر گرفت و دید آیا تولید این دارو به صرفه است؟ گاهی برای تولید یک دارو بدون اینکه ارزش افزوده ای در صنعت ایجاد شود، باید چندین ماده اولیه وارد شود. همچنین دفع پسماندهای داروها معضل بزرگی است.

تصمیمات سیاست زده

برخی تصمیم گیری ها به دلیل مداخله گری دولت، سیاست زده شکل می گیرد که این برای صنعت یک آفت است و منجر می شود که سیاست گذاری ها، کارشناسی شده نباشد.

در شرکت های پخش دارو، مدت زمان معوقات حتی به دوسال هم رسیده است، فشار به مدیر بیمارستان وارد می شود و مدیر بیمارستان برای نجات جان بیمار مجبور به فشار سیاسی می شود و در نهایت این شرکت داروسازی است که ورشکسته می شود و یا اینکه سهامدار شرکت خود را توسعه نمی دهد و به دنبال سرمایه گذاری در بخش های دیگر می رود.

تعارض

واگذاری صنعت به بخش خصوصی و تقویت نظارت بسیار مهم است. دولت درحال حاضر هم خریدار کالا و خدمات است و هم تولید کننده و هم ناظر و این موضوع معضل بزرگی است که مسیر را به بیراهه می کشاند.

حضور اساتید دانشگاه در صنعت

اینکه چرا حضور اساتید در صنعت، نتوانسته مسیر صنعت را به دانشگاه نزدیک کند، موضوعی است که هم به تعداد اساتید حاضر در صنعت باز می گردد و هم به شکل همکاریشان.

واقعیت این است که کمتر از یکی دو درصد از اساتید دانشگاه در صنعت حضور دارند. بسیاری از صنایع دارویی در بخش R&D حتی یک نفر هیات علمی ندارند. البته هر کجا اعضای هیات علمی حاضر بوده منشا اثرات و تحولات از قبیل ارتقا فناوری و یا ارائه فرمولاسیون های جدید شده است. ضمن اینکه باید حضور دانشگاهیان در صنعت افزایش یابد، بهتر است حضور آنها به صورت ارگانیک و ساختارمند باشد، یعنی به نمایندگی از دانشگاه باشد و صنعت را به سیستم پژوهشی دانشگاه متصل نماید. در این صورت با دید فراگیر تری به صنعت و چالش های آن نگریسته می شود.

صادرات

دولت برای توسعه صادرات، نقش تسهیل گر و حامی را باید داشته باشد، نه اینکه خودش مستقیم ورود کند. دولت باید از طریق تفاهم نامه ها، مسیر را برای صادرات دارو هموار کند. متاسفانه صنایع ما به دلیل اینکه تلاششان متمرکز بر بازار داخلی بوده، برنامه ای برای صادرات ندارند و صادرات معمولا به معنای استفاده از فرصت های مقطعی برایشان مطرح بوده است. صادرات مستلزم تحقیقات بازاریابی است اما شرکت های ما به دنبال صادرات مازاد خود هستند و مزیت ساخت برای صادرات را در نظر نمی گیرند. اگر کیفیت و قیمت مناسب باشد و استانداردهای جهانی در تولید محصول رعایت شود و در کنار آن هم اطلاع رسانی به خوبی انجام شود، قطعا کشورهای خارجی خودشان تمایل به خرید پیدا می کنند. اما اینکه تصور شود دولت می تواند با فشار، حوزه صادرات را رونق ببخشد، اینگونه نخواهد شد.