فقط اگر آینده نگر باشیم، می توانیم اول بشویم

آینده نگری شما در مورد فروش آنلاین دارو چگونه است؟

در بحث ورود داروخانه ها به حوزه آنلاین و آینده نظام داروخانه و ارائه خدمات دارویی و به تبع آن، حرکت داروخانه ها به سمت فروش اینترنتی و همچنین بحث فروش دارو در فضای مجازی که این روزها تبدیل به چالش غالب در حوزه دارویی کشور شده، به نظر می رسد که کلیت این کار اجتناب ناپذیر است. داروخانه ها در آینده ای نه چندان دور، در بحث ارائه خدمات دارویی آنلاین و در کنار آن نسخه پیچی الکترونیک و در راستای آن ارائه خدمات دارویی و فروش داروی مورد نیاز بیمار بر طبق پرونده الکترونیک حرکت خواهند کرد.

آیا در باور شما، نیازمند یک فضای ضابطه مندی در قالب یک پلتفرم حرفه ای هستیم یا اینکه می توان دارو را در پلتفرم های فعلی عرضه کرد؟

باید توجه داشت که ارائه خدمات دارویی به بیمار بر طبق پرونده الکترونیک و توسط داروخانه ها، یک فضای ضابطه مندی در قالب یک پلتفرم حرفه ای می طلبد که داروخانه بتواند از طریق آن، خدمات دارویی بیماری که پرونده الکترونیک دارد و در آن سوابق استفاده از دارو ثبت گردیده و قابل نظارت و پیگیری است، ارائه کند؛ نه در قالب پدیده های امروزی که پلتفرم های غیرداروخانه ای تلاش می کنند که عملا فقط در این پلتفرم ها دارو بفروشند و هدف آنها صراحتا فقط فروش داروست.
ارائه دارو در فضای مجازی با روش های کنونی، غیرقابل نظارت، غیرقابل استفاده، غیر قابل اطمینان و آسیب رسان به سلامت است و با اصل ارائه خدمات دارویی در تناقض است.

داروخانه ها چگونه وارد فضای اینترنتی شدند؟

اصل موضوع ورود داروخانه ها به فضای اینترنتی، در جهت استفاده از فضای آنلاین برای مدیریت داروخانه بود که عملا منجر به تدوین آیین نامه فروش اینترنتی محصولات سلامت محور غیردارویی شد تا داروخانه ها بتوانند از امکانات فضای مجازی برای ارائه خدمات خود مانند سایر کسب و کارها استفاده کنند که در این راستا حرکت نیم بندی اتفاق افتاد و داروخانه ها به سمتی آمدند که در کنار ارائه خدمات خود، بتوانند محصولات غیردارویی از جمله مکمل های رژیمی، فراورده های طبیعی و گیاهان دارویی و اقلام آرایشی و بهداشتی را در فضای مجازی به فروش برسانند.

وضعیت فروش آنلاین فرآورده های بهداشتی در داروخانه های اینترنتی چگونه است؟

در بحث فروش محصولات آرایشی و بهداشتی، حرفی برای گفتن باقی نمانده بدلیل اینکه به سبب نداشتن قانون و انحصار فروش اقلام آرایشی و بهداشتی در فضای داروخانه، سایر پلتفرم ها این فضا را از چنگ داروخانه ها درآورده اند، در حالیکه این فضای اختصاصی داروخانه ها بود اما داروخانه ها در مورد اقلامی همچون مکمل های غذایی و رژیمی و فراورده های گیاهان دارویی و سنتی از فضای حداقلی استفاده کرده اند که اکنون خدمات مربوطه را ارائه می دهند.

حرکت داروخانه ها به سمت ارائه خدمات دارویی در فضای آنلاین باید نظام مند، قانون مند، ضابطه دار و قابل نظارت باشد و باید بپذیریم که امری اجتناب ناپذیر است و نیاز نسل امروزی است، نسلی که می خواهد در حداقل زمان و حداکثر کیفیت بصورت آنلاین و مطمئن از داروخانه ها خدمات دریافت کند؛ ولی این دلیل نمی شود که پلتفرم های غیر تخصصی، خرده فروش و غیرداروخانه ای به نوعی با سوء تفسیر از قانون، وارد این فضا شوند و صرفا به فروش دارو مبادرت کنند.

چنانچه اصراری وجود دارد که پلتفرم های غیرداروخانه ای، وارد فضای عرضه دارو و مکمل های غذایی شوند، جایگاه آن ها چگونه باید تعریف شود؟

اگر اصراری وجود دارد که پلتفرم های غیرداروخانه ای هم وارد این فضا شوند، شاید بصورت محدود و فقط در فضای ارائه خدمات لجستیک، بتوانند یکسری خدمات بصورت مجزا و ایزوله و در ارسال مرسوله بیمار همکاری داشته باشند
اما متاسفانه امروز شاهد فرآیندی برعکس هستیم و می بینیم که پلتفرم ها فضا را باز کرده اند و برخی از داروخانه ها در این پلتفرم ها دارو را می چینند و می فروشند و به ظاهر نسخه پیچی آنلاین انجام می دهند و برخی از داروهایی که حتما باید زیر نظر پزشک داروساز ارائه شود به فروش می رسانند که عملا غیرقانونی است.

هدف پلتفرم ها چیست؟

پلتفرم ها، نه به لحاظ کمک رسانی به بیمار، بلکه به دلیل خالی بودن بسیاری از ظرفیت هایشان و استفاده از امکان ارائه فروش دارو به منظور رقابت بیشتر با رقبایشان که امروز به نقطه سر به سر هم در خرده فروشی رسیده اند، وارد این حوزه شده اند.

آنها فضای اساسی و حرفه ای از جمله داروخانه را کم دارند و حالا هم با شعارهای عوام فریبانه “انقلاب دیجیتال” و “نیاز جامعه امروز”، از فضای داروخانه ها به نفع خود استفاده می کنند که هیچ ارتباطی هم به پرونده الکترونیکی و ارائه خدمات آنلاین به بیمار از طریق داروخانه ندارد؛ چراکه اساسا فروش دارو و ارائه خدمات دارویی، نیاز به خدمات قبل، حین و پس از فروش و مشاوره ای دارد که از عهده چنین پلتفرم هایی بر نمی آید.

مسئولیت عقب ماندگی داروخانه ها در بهره برداری از ظرفیت آنلاین ارائه خدمات دارویی با کیست؟

یک بحثی که خیلی جدی است این است که مسئولیت عقب ماندگی فضای آنلاین ارائه خدمات دارویی داروخانه ها به گردن قانونگذار است. اوایل سال 80 که قانون تجارت الکترونیک را می نوشتند، قانونگذار به نوعی به دلیل عدم استفاده از نظرات کارشناسی انجمن های تخصصی فعال در حوزه دارو و داروخانه و شاید وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو، فروش آنلاین دارو و استفاده داروخانه ها از فضای آنلاین را ممنوع کرده بود و طبق قانون تجارت الکترونیک، کلیه کسب و کارها و وزارتخانه ها باید ابتدا ساختار و زیرساخت ورود به فضای آنلاین را فراهم می کردند که همه موارد در قالب یک بند شفاف به وضوح در این قانون قید شده بود به جز “فروش دارو” و به تبع این بند، برخی پلتفرم ها با ورود به فضای آنلاین، تمامی امکانات و زیرساخت ها و تجهیزات حرفه ای حرکت در فضای آنلاین را فراهم کردند به جز داروخانه و دارو؛ و این موقوف کردن ورود داروخانه به فضای آنلاین و فروش دارو، باعث عقب افتادن داروخانه ها در آن فضا شد.

اکنون داروخانه ها بطور حرفه ای چنین فضایی را ندارند و کسب و کارهای غیرداروخانه ای از این امکانات استفاده می کنند و به فروش دارو مبادرت می کنند و دلیل آن هم این است که داروخانه ها امکان تهیه و فراهم کردن چنین پلتفرم هایی را در بدو امر نداشته و ندارند. در صورتی که از همان اوایل شروع به ایجاد پلتفرم اختصاصی کرده بودند، می توانستند به درجه ای از امکانات برسند.

ما هنوز هم در خیلی از ماژول ها، امکانات حرفه ای و ایمن و همچنین امکان رقابت با دیگر پلتفرم ها را نداریم و حالا که این عقب افتادگی بدون دخالت و تقصیر داروخانه ها، متوجه حیطه داروخانه شده، سایرین جلو افتاده اند؛ ولی این دلیل نمی شود که سررشته امور ارائه خدمات دارویی را به پلتفرم های غیرتخصصی تقدیم کنیم.

این مهم ترین قسمت این قضیه است و سازمان غذا و دارو و نهادهای تخصصی و انجمن های صنفی باید به تدریج آیین نامه و ضوابطی را برای فعالیت داروخانه ها در این فضا فراهم کنند تا داروخانه ها هم ظرف چند سال آینده بتوانند در فضای تخصصی خود، به بیمار ارائه خدمت کنند.

فروش آنلاین مکمل ها و تهدیداتی که متوجه فروش مکمل های غذایی در فضای مجازی می شود مستقیما به دخالت سایر پلتفرم ها در فروش این محصولات ارتباط دارد.

مصرف مکمل های رژیمی و غذایی، تغذیه ای و ورزشی و فراورده های طبیعی و سنتی باید طبق مشاوره قبل، حین و بعد از فروش محصول باشد و به سبب اینکه طبق قانون، مسئول فنی دکتر داروساز باید در داروخانه حضور داشته باشد، در این پلتفرم ها حضور ندارد و اصلا مجوز لازم برای استخدام دکتر داروساز برای ارائه خدمات دارویی ندارند و الزامی هم برای بکارگیری مسئول فنی دکتر داروساز ندارند، خود یک تهدید برای سلامت جامعه است.

ارزیابی شما از رقابت از طریق کاهش قیمت مکمل های غذایی در فضای آنلاین چیست؟

لطمه بحث “رقابت از طریق کاهش قیمت مکمل ها در فضای آنلاین” از طریق این پلتفرم ها و ندرتا از طریق برخی داروخانه ها که شاید در بحث قیمت رقیب می طلبند و تخفیفات نجومی می دهند، عملا متوجه محصولات مکمل های غذایی است و چنانچه در کوتاه مدت این فضا مدیریت نشود، کالاهای سلامت محور از جمله مکمل های تغذیه ای و رژیمی و ورزشی و گیاهی و فراورده های طبیعی و طب سنتی، یک کالای عام در نظر گرفته خواهند شد.

منظورم این است که این کالاها بدلیل عرضه در پلتفرم های غیرداروخانه ای به کالای عام تبدیل شوند که هیچگونه محدودیت، نظارت، مشاوره و خدمات قبل و حین و ارزیابی های دقیق فنی و تخصصی و طبی در حین فروش روی این محصول وجود ندارد.

وقتی مکمل های غذایی، به یک کالای عام تبدیل شود، حساسیت از بین برود و آنگاه جمله «چون پرده بیافتد، نه تو مانی و نه من» تجلی خواهد یافت و باید فاتحه نظام سلامت را از این قسمت خواند.
امروز عملا فرهنگ پیشگیری به جای درمان بطور فزاینده در بحث سلامت جامعه در حال جای افتادن است و قسمت عمده ای از پیشگیری، بر دوش محصولات سلامت محور غیردارویی مانند مکمل های غذایی است که به زندگی بهتر، بهبود لایف استایل جامعه و تقویت سلامت کمک می کند.

در صورتی که حساسیت از روی این کالا به لحاظ رقابت قیمتی مخرب و عرضه از طریق پلتفرم های غیر تخصصی داروخانه ای از بین برود، صرف نظر از تناسب کیفیت با قیمت عرضه، اثربخشی، ارزش تغذیه ای، کیفیت ماده موثره موجود در محصول و اهمیت محصولی که در فضای آنلاین عرضه می شود را زیر سوال می برد.

گاهی اوقات عرضه برخی از مکمل ها کف و سقف قیمت آنها از 50 تا 80 درصد اختلاف قیمت دارد و فرد در فضای آنلاین عملا دچار این ابهام می شود که آیا تفاوت کیفیتی میان این فراورده با سایر محصولات نیست و این هم به نوبه خود تهدیدی برای فروش مکمل هاست.