استرس های نوزادان در بخش مراقبت ویژه نوزادان

تضمین صحت تکامل مغز جنین یا نوزاد

تولید و مهاجرت سلول های عصبی مغزی در ۲۵ هفتگی بارداری به پایان رسیده و مغز جنین شروع به برقراری ارتباطات بین سلولی یا تولید سیناپس می کند. تعداد سلول های عصبی مغزی تولید شده یک ترلیون بوده و قرار است هر سلول مغزی با ۶ الی ۷ هزار سلول مغزی نزدیک یا دور ارتباط برقرار کند. این ارتباط بین سلولی پایه و اساس مفاهیمی مانند فکر کردن، به خاطر آوردن، تجربه و یاد گرفتن و به بیان دیگر تکامل حسی، عصبی و رفتاری نوزاد خواهد بود.

از بدو تولد تا ۳ سالگی به صورت متوسط هر ثانیه ۷۰۰ سیناپس مغزی تولید می شود. تولید صحیح و هنجار سیناپس ها تعیین کننده اصلی تکامل مناسب نوزاد در آینده است. بهترین شرایط تضمین کننده صحت تکامل مغز جنین یا نوزاد رشد و پرورش آن در رحم یا آغوش مادر است.

تاثیر استرس بر تکامل نوزاد

بستری  شدن نوزاد در بخش مراقبت ویژه نوزادان باعث جدا شدن نوزاد از کانون امن و آرام رحم یا آغوش مادر شده و نور و صدای بیش از تحمل، وضعیت نامناسب قرار گرفتن بر روی تخت و محرک های مکرر دردناک باعث از بین رفتن دوره ی خواب و بیداری و پایداری بالینی و روانی وی شده و امکان تولید سیناپس های تکاملی مثبت را از بین برده و تکامل نوزاد مختل می شود.

شایعترین استرس نوزادان فارغ از سن بارداری و وزن تولد، جدایی از مادر و احساس خارج شدن از محل انس و امنیت داخل رحم است. نوزاد در ابتدا شروع به مقابله، سازگار شدن و خود تنظیمی می کند. در صورت ادامه پیدا کردن محرک ها و عدم توجه به پیغام های رفتاری و نشانه های استرس، نوزاد معمولا ناامید شده و تلاشی برای نشان دادن پیغام های رفتاری نمی کند. در این شرایط وضعیت همودینامیک بدتر شده و نوزاد نیاز به حمایت تنفسی و اکسیژن رسانی بیشتر خواهد داشت.

شرایط پر استرس، محرک ها ی دردناک و احساس جدایی و تنهایی شدید، محروم شدن از خواب عمیق و طولانی علاوه بر ان که نوزاد را مستعد بیماری های مختلف کرده و نیروی درونی نوزاد برای بقاء و فائق آمدن بر بیماری ها را کاهش می دهد، تکامل حسی، عصبی و رفتاری نوزاد را مختل می کند.

توصیه ها برای پیشگیری از اختلالات تکاملی ناشی از تولد زودرس

برای پیشگیری از اختلالات تکاملی ناشی از تولد زودرس توصیه می شود به موارد زیرتوجه ویژه شود:

1. خانواده و مخصوصا مادر تشویق شوند که ساعات بیشتری را در کنار فرزند خود گذرانده و درامر مراقبت مشارکت کنند.
2. اصول اولیه تکامل مانند وضعیت قرار دادن در تخت، نور، صدا، زبان گفتاری و تعامل با نوزاد به والدین آموزش داده شود.
3. اصول مراقبت تکاملی نوزاد در بخش مراقبت ویژه نوزادان به ارائه دهندگان خدمت مخصوصا پرستاران اموزش داده شود.

تاثیر اجرای گاید لاین مکیدن پستانک بر تحمل تغذیه ای نوزادان نارس

تعریف تحمل تغذیه یک چالش برای مراقبین حرفه ای نوزادان است. عدم تحمل تغذیه تعریف واحدی ندارد. تظاهرات عدم تحمل تغذیه به مقدار رزیدو، رنگ رزیدو، الگوی دفع، استفراغ، هماتوشزی، اتساع شکم و تندرنس شکمی بستگی دارد. با بروز نشانه های عدم تحمل تغذیه، معمولا تغذیه قطع و نوزاد NPO می شود.

هدف از این تحقیق، تاثیر مکیدن پستانک بر تحمل تغذیه نوزادان نارس زیر ۳۲ هفته بوده است.روش کار به این صورت بود که ۷۶ نوزاد نارس با وزن ۱۵۰۰ گرم یا کمتر و سن حاملگی ۳۲ هفته و کمتر، به شیوه نمونه گیری تصادفی در دسترس انتخاب و بطور تصادفی به دو گروه ۳۸ تایی مداخله و کنترل تقسیم شدند. نوزادان گروه کنترل مراقبت های  روتین را دریافت می کردند ولی به نوزادان گروه مداخله بر اساس گایدلاین مکیدن پستانک NHS10 دقیقه قبل از هر نوبت تغذیه، در حین تغذیه و پس از آن پستانک داده می شد تا زمانی که نوزاد دیگر تمایلی به مکیدن پستانک نداشته باشد.

پستانک با فشار وارد دهان نوزاد نمی شد بلکه به آرامی لب و اطراف دهان نوزاد را لمس کرده، اگر دهانش را باز می کرد پستاک را داخل دهان و بالای زبان قرار می دادیم. برای نگهداشتن پستانک دست نوزاد را به سمت دهانش آورده تا پستانک را نگهداد یا با دست پژوهشگر به آرامی نگه داشته می شد. برای هر دو گروه چک لیست تحمل تغذیه شامل رزیدو، دیستانسیون، استفراغ و دفع ۴ بار در ۲۴ ساعت در ساعت های ۶-۱۲-۱۸-۲۴ تکمیل می شد. روزانه در ساعت ۶ صبح چارت ۲۴ ساعته نوزاد مطالعه شده و اگر استفراغ، رزیدو، دیستانسیون و دفع در ساعاتی غیر از زمان های اندازه گیری وجود داشت نیز در چک لیست ثبت می شد. مداخله به مدت ۲۰ روز ادامه داشت.

یافته های این برنامه بیانگر آن است که مشخصات دموگرافک شامل وزن، جنس، نوع زایمان، آپگار دقیقه ۱٫۵ در دو گروه مداخله و کنترل همگون بودند. میانگین تعداد دفعات رزیدو در گروه مداخله کمتر و تفاوت معنی دار است. اما در طول بستری این تفاوت معنی دار نبود.

مقدار دیستانسیون شکم و استفراغ در دو گروه تفاوت معنی داری نداشتند . اما در دو گروه تعدا دفعات دفع تفاوت معنی داری داشت.

نتیجه حاصله از این مطالعه نشان داد مکیدن پستانک بر میزان رزیدو و دفعات اجابت مزاج نوزاد تاثیر داشته است ولی بر روی استفراغ و دیستانسیون شکم تاثیر نداشته است.

راه اندازی بانک شیر مادر در کشور

همانطور که تحقیقات متعدد نشان داده شیر مادر بهترین ماده برای تغذیه شیرخواران است و منافع بسیار زیادی برای سلامتی در کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت دارد. بهترین شیر برای هر نوزاد شیر مادر خود اوست. بانک شیر مادر محلی است که به جمع اوری و فرآوری صحیح شیر اهدائی مادران می پردازد و شیر اهدائی مادران را جهت ارائه به شیرخوارانی غیراز فرزند خودشان آماده و امن می سازد. طبق استفتاء انجام شده از مقام معظم رهبری و اصول فقه شیعه، مصرف شیر اهدائی مادر برای شیرخوار دیگر از طریق بانک شیرمجاز بوده و هیچ منع شرعی ندارد و منجر به ایجاد برادر و خواهر رضاعی نمی گردد.

برای اهدا کنندگان شیر مادر آزمایشات مربوط به تایید سلامتی مادر اهدا کننده با هزینه بانک صورت میگیرد. پس از تایید سلامتی مادر و داشتن شیر مازاد بر نیاز فرزند خود، نامبرده اهدا کننده شیر می گردد. شیرهای اهدائی مادر به روش صحیح جمع اوری و به محل بانک منتقل می گردد. قبل از اینکه شیرهای اهدائی مادران وارد فرایند پاستوریزاسیون گردد، با تست باکتریولوژی سلامت شیر اهدائی مورد تائید قرارمی گیرد. انجام پاستوریزاسیون به روش holder ( گرم کردن شیر تا درجه ۶۲٫۵ سانتیگراد و سپس سرد کردن ناگهانی تا حدود ۴ درجه سانیگراد) توسط دستگاه فول اتوماتیک پاستوریزه کننده صورت می گیرد.

در مواردی که بیمارستان دستگاه پاستوریزه کننده ندارد، می تواند از روش فریز-ذوب کردن برای سترون سازی شیر استفاده کند. پس از آماده شدن شیرهای اهدائی مادر بررسی باکتریولوژیک مجدد برای نمونه های شیر انجام و پس از تایید آن برای مصرف به بخش های نوزادان یاNICU  تحویل و یا برای ذخیره سازی در یخچال های مخصوص نگهداری می شود. بانک شیر مادر زیرنظر یک فوق تخصص نوزادان یا یک متخصص کودکان و یا متخصص تغذیه آشنا به اصول تغذیه با شیر مادر کار میکند و کلیه فعالیت های آن غیرانتفایی است.