مرگ و ناتوانی میلیو نها ایرانی و بربادرفتن میلیاردها تومان ثروت باوجود ظرفیت عظیم پیشگیری!

شواهد نشان داده میانبر هایی که کشورهای پیشرفته جهان برای رشد و توسعه خود یافته اند و صدای موفقیت آنها یک قرن بعد به گوش ما رسیده است، برایمان خیلی مفهومی ندارند؛ بطوریکه اگر ثروتمندترین کشور جهان هم باشیم، راه درست خرج کردن ثروت را خوب بلد نیستیم و اوضاع اقتصادی و اجتماعی مان همین است که  می بینیم.

به عنوان مثال قابل فهم نیست چرا در اغلب سیاستگذاری های ما، دست «پیشگیری» همیشه کوتاه و در عوض جیب «مقابله با مشکلات» آن قدر گشاد بوده است تا میلیاردها تومان از بودجه کشور را ببلعد و ما با آن که می دانیم خرج کردن برای چاهی که ته ندارد، بر باد دادن بخش زیادی از ثروت ملی است، از این سیاست «مقابله صرف» کوتاه هم نمی آییم و البته دلیل این کوتاه نیامدن هم معلوم است؛ چون حجم مشکلات اقتصادی و اجتماعی به واسطه همین نوع سیاستگذاری ها چنان انبوه شده و فشاری بر دولت ها وارد می کند که همه از تغییر مسیر، هراسان و نگران می شوند؛ همان تغییر مسیری که ریسک پذیرش آن، بسیاری از کشورها را سرانجام در قله توسعه نشاند.
در زمینه همین نقد، خوب است مروری کنیم بر این که چه قدر از ثروت کشور را صرف «مقابله » فقط در حوزه بهداشت و درمان و مبارزه با بیماری های نوپدید و مزمن، ناتوانی ها و مرگ و میرها کرده ایم، اما کمتر نتیجه لازم را گرفته ایم؟

بسیاری از قربانیان بیماری ها زنده بودند اگر…

نگاهی به آمار نشان می دهد سالانه 160 هزار سکته مغزی در ایران رخ می دهد که مرگ 30 هزار هموطن را به دنبال دارد و از آن بدتر، سکته مغزی در ایران، 10 سال زودتر از سن سکته مغزی در جهان رخ می دهد. بیش از پنج میلیون ایرانی مبتلا به دیابت هستند و طبق مطالعات انجام شده در کشور تا 20 سال آینده جمعیت دیابتی ایران دو برابر خواهد شد؛ چنانچه شمار مبتلایان به دیابت در ایران نسبت به 25 سال گذشته نیز سه برابر شده است. دیابتی که 300 هزار سال عمر مفید ایرانی ها را تهدید می کند. سالانه 93 هزار ایرانی بر اثر سکته قلبی فوت می کنند و میانگین سن سکته قلبی در ایران در بین مردان 59 سال و زنان ۶۵ سال است. سالانه 90 هزار نفر در ایران به انواع سرطان مبتلا می شوند و 70 هزار نفر به میزان ابتلا به سرطان در کشور ما افزوده می شود و 30 هزار نفر هم بر اثر سرطان فوت می کنند.

هزینه کمر شکن سلامت

این بیماری های غیرواگیر و مزمن در کنار سایر بیماری ها، درحالی قربانیان فراوانی در کشور برجای می گذارند که تأمین هزینه های سلامت، یکی از مهمترین نگرانی های هر دولتی به هنگام شروع کار در ایران بوده است و این نگرانی ها نشانم یدهد برنامه های اجرا شده برای کاهش مواجهه دولت ها و مردم با هزینه های سلامت و بار بیماری ها تاثیر قابل توجهی نداشته است و به تعبیر اقتصاد دانان هزینه های سلامت در کشور همچنان کمرشکن و شوک آور است.

چنانچه بر اساس تحقیقات انجام شده در کشور، سالانه بیش از 700 هزار خانوار ایرانی با هزینه های فقط «کمرشکن» سلامت مواجه می شوند که این هزینه ها تنها شامل هزینه های مستقیم پزشکی هستند و اگر 10 درصد کل هزینه های سلامت را هزینه های غیرمستقیم در نظر بگیریم باید به عدد بالا، 600 هزار خانوار دیگر را بیفزاییم و پیش بینی کنیم که بیش از یک میلیون و 300 هزار خانوار کشور با هزینه های کمرشکن سلامت مواجه شده اند. بدین ترتیب هزینه های کمرشکن سلامت بیش از 320 هزار خانوار کشور را به زیر خط فقر غذایی کشانده است.

گزینه های سلامت در حالی «کمرشکن» توصیف می شوند که 60 درصد این هزینه ها از جیب مردم پرداخت می شود و حدود 56 درصد از منابع بهداشت و درمان کشور ما را خود مردم تامین کرده اند. این در حالیست که پرداختی مردم از جیب باید به کمتر از 30 درصد هزینه های سلامت برسد. بنابراین به عنوان کشوری که درگیر هزینه های شوک آور سلامت هستیم، یک بار از خود سوال کنیم که «ثروتمندترین دولت ها تا کجا می توانند بار سنگین بیماری ها و هزینه های سلامت را بر دوش بکشند و عقل اقتصادی ما و جهان در این باره چگونه عمل کرده است؟»

بیماری های غیرواگیر و مزمن علت 76 درصد مرگ و ناتوانی در ایران

در عصر حاضر، بیماری های غیرواگیر و مزمن) شامل سکته های قلبی و مغزی، دیابت، سرطان و… (مهمترین عامل از دست رفتن مبالغ عظیمی از درآمد کشورها هستند. بطوری که 60 درصد علل مرگ و میر و ناتوانی و 43 درصد بار بیماری های جهانی مربوط به بیماری های غیرواگیر هستند و پیش بینی می شود تا سال 2020 بیماری های غیر واگیر مسؤول 73 درصد مرگ و میر و ناتوانی و 60 درصد بار بیماری ها باشند و تا سال 2030 سه چهارم مرگ و میرها مربوط به بیماری های غیر واگیر خواهد بود.

بیماری های قلبی و سکته در کنار دیابت، باعث از دست رفتن میلیاردها دلار در کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه جهان می شود و این بیماری ها در همین کشورها و از جمله در ایران در حال شیوع است؛ به طوریکه تنها در سال 2008، 57 میلیون مرگ در دنیا اتفاق افتاده که 36 میلیون آن مربوط به بیماری های مزمن بوده است که اتفاقا جمعیت تحت تاثیر این بیماری ها در این مرگ و میرها تا حدود 16 میلیون نفر مربوط به افراد زیر سنین 70 سال هستند.

ناگفته نماند که 80 درصد مرگ و میر ناشی از بیماری های غیر واگیر و مزمن در کشورهایی با درآمد کم و متوسط رخ می دهد که ایران هم جزء این کشورهاست.

نگاهی به تعداد قربانیان سرطان در جهان

سالانه 11 میلیون نفر در جهان بر اثر سرطان فوت می کنند؛ سالانه 8 میلیون نفر به تعداد مبتلایان سرطان افزوده می شود؛ تا سال 2025 سالانه 20 میلیون نفر در جهان به سرطان مبتلا خواهند شد؛ 80 درصد بیماری های غیرواگیر  قابل پیشگیری هستند. اما داستان بیماری های مزمن و غیر واگیر وقتی غم انگیزتر می شود که 80 درصد آنها قابل پیشگیری هستند، تا 40 درصد سرطان ها قابل پیشگیری بوده و با داشتن رژیم غذایی سالم، مصرف نکردن دخانیات و سبک زندگی سالم می توان سد راه این همه هزینه های سلامت و بار بیماری های غیر واگیر و مزمن شد.

بیماری های غیرواگیر در 10 سال اول چراغ خاموش می آیند

اهمیت پیشگیری از بیماری های غیرواگیر در جهان درحالیست که 80 درصد این بیماری ها از سن 40 سالگی به بعد ایجاد می شوند و در 10 سال اول علامتی ندارند و پس از پیشرفتب روز می کنند.

بار سنگین هزینه های سلامت بر دوش اقتصاد نفتی ایران

درحالی که کشورهای پیشرفته جهان با وضعیت اقتصادی بسیار بهتر از ما، دائما به دنبال راه حل هایی برای کاهش بار هزینه های سلامت هستند ، در کشور ما با این اقتصاد نفتی که به گفته مسؤولان، بین نوسانات رونق و رکود اقتصادی با نوسانات نفتی ارتباط تنگاتنگی وجود داشته و کاهش قیمت نفت آثار بدی بر رشد اقتصادی می گذارد، دولت ها باید میلیاردها تومان بار سنگین بیماری های غیرواگیر و مزمن را در کنار تمام مشکلات اقتصادی، به کمک جیب مردم تامین کنند.

ارتقای سلامت عامل 46 درصد رشد اقتصادی 9 کشور پیشرفته

این درحالیست که نقش ارتقای سلامت در رشد اقتصادی و کاهش هزینه ها، اصلی مسلم به ویژه در اقتصاد سلامت است. مطالعه ای در  سال 2001 نشان داده است که رشد اقتصادی در 9 کشور با اقتصاد پیشرفته بین 26 تا 46 درصد به دلیل ارتقای سلامت بوده است و مطالعات دیگر نشان داده است که درآمد خانوارها قویا تحت تاثیر سلامت اعضای خانواده به ویژه در مناطق شهری است.

اکنون، سوال مهم از سیاست گذاران، قانون گذاران و مجریان این است که با وجود بار سنگین بیماری های مزمن و غیر واگیر در جهان و از جمله در ایران، هزینه های سلامت را حتی به فرض رسیدن به نقطه آرمانی، تا کجا می توان در گلوی مقابله ریخت و  از سهم پیشگیری ها از بیماری ها غافل شد؛ آن هم در شرایطی که اقتصاد امروز جهان در آغوش امن علم پناه گرفته و چشم به هنرنمایی آن برای رفع مشکلات و حفظ  اندوخته ها و سرمایه های ملی دوخته است.

چرا کشورهای ثروتمند جهان نگاه ویژه ای به پیشگیری دارند؟

بر خلاف آنچه که در کشور ما جاری است، پیشگیری از  بیماری ها و آسیب ها در جوامع پیشرفته، به شدت به تحقیقات و پژوهش های تعطیل ناپذیر مبتنی بر جمعیت وابسته است؛ چرا که رشد دائمی آنچه در پیرامون موضوعات بویژه در حوزه سلامت رخ داده یا در حال وقوع است، به پشتوانه تحقیق و سرمای هگذاری در پژوهش برای آن موضوع حاصل م یشود . بر همین اساس است که  کشورهای ثروتمند جهان اعتماد به علم و صبوری برای نتایج تحقیقات را راه سرماه گذاری درست و جلوگیری از هدر رفت آن می دانند و برای همین دست به سرمایه گذاری های عظیم برای انجام تحقیقات در حوزه سلامت می زنند.

این کشورها با شرح اعداد و ارقامی درباره بار بیماری های مزمن و غیرواگیر و تهدیدات آینده این بیماری ها،  یکی از بهترین و پرفایده ترین راه های خلاصی نجات اقتصاد خود از زیر بار سنگین هزینه های سلامت را «مطالعات کهورت» (مطالعات مبتنی بر جمعیت) می دانند.  مطالعات کهورت یا هم گروهی آینده نگر، یکی از بهترین مطالعات حال حاضر برای علل شناسی بیماری ها و تاریخچه بروز آنهاست که از زمان اجرای اولین مطالعه در جهان نقش مؤثری در شناسایی عوامل خطر بیماری ها به ویژه در پیشگیری از بیماری های قلبی عروقی و سرطان ها ایفا کرده است. در این نوع از مطالعه با انتخاب جمعیت  مطالعه، نتایج آن را می توان به کل یک جامعه تعمیم داد.

به طور کلی لزوم سرمایه گذاری بر روی مطالعات پیشگیرانه به دلیل فرصتی بی بدیل برای شناسایی طیف وسیعی از عوامل خطر بیماری زا در کشورها بوده که سبب شده کشورهایی همچون آمریکا، انگلستان، آلمان، کانادا، ژاپن و بسیاری دیگر ، نگاه ویژه ای به آثار این  مطالعات داشته باشند.