کم خونی فقرآهن یک مساله ملی است

اهمیت توجه به کم خونی فقرآهن چیست؟

کم خونی فقر آهن، شایع ترین کم خونی است و نه تنها یک بیماری شخصی است، بلکه اثرات زیادی بر جامعه نیز دارد و یک مساله ملی محسوب می شود. در یک مرور کلی و اجمالی باید عرض کنیم که نیمی از جمعیت کشور ما زنان هستند و اگر این زنان فقر آهن داشته باشند ،این جمعیت دچار خستگی و اختلال تمرکز است علاوه بر آن مشکلات عصبی و کم شدن فعالیت را نیز باید درنظر بگیریم. بنابراین اگر به دنبال جامعه ای توسعه یافته هستیم، باید کم خونی فقرآهن را به عنوان یک مساله ملی مدنظر قرار دهیم و برای مهار آن برنامه ریزی کنیم.

شاخص های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی تا چه میزان بر کم خونی فقرآهن اثرگذار هستند؟

به طور کلی هرچه سطح جامعه از نظر وضعیت اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی ارتقاء پیدا کند، کم خونی فقر آهن در آن جامعه کاهش پیدا می کند. البته لازم به ذکر است که هر سه شاخص های بالا، یعنی هم وضعیت اجتماعی، هم وضعیت اقتصادی و هم وضعیت فرهنگی در این خصوص حائز اهمیت است، به عبارتی در کشورهایی که از لحاظ اقتصادی وضعیت خوبی دارند ولی سطح فرهنگ چندان رشد نکرده، باز هم شاهد فقر آهن هستیم، زیرا فرهنگ پیشگیری و درمان فقرآهن باید در جامعه ایجاد شده باشد. بنابراین برای رهایی از فقر آهن، باید برای رشد و توسعه برنامه های فرهنگسازی و آموزشی، سرمایه گذار کرد و گریزی از آن وجود ندارد.

ضمن اینکه ما نمی توانیم کتمان کنیم که مسائل اجتماعی- اقتصادی در کشور ما وجود ندارد، بهمین دلیل باید اذعان کنیم که قیمت فرآورده هایی که آهن را تامین می کنند، فاکتور مهمی در این زمینه است.

به طور کلی نکته ای که توجه به آن مهم است، ترکیب سبد غذایی خانوار است. بودجه خانواده ها، محدود است و باید با استفاده از آن، یک سبد غذایی برای خانوار تهیه کنند. در این سبد غذایی خانوار، غذاهایی وجود دارند که ممکن هزینه بالایی داشته باشند ولی ارزش غذایی آن چنانی نداشته باشند، به طور مثال نان های فانتزی نسبت به یک نان معمولی قیمت بالاتری دارند ولی ممکن است ارزش غذایی متناسب با هزینه مربوطه نداشته باشند. خانواده می تواند مدیریت کند که سبد غذایی به سمت مواد غذایی که محتوی غذایی بهتری دارند، سوق پیدا کند. بنابراین باید بگوییم که مقابله با کم خونی، نیازمند فرهنگسازی و بهبود سبد غذایی خانواده هاست.

از جمله کارهایی که در این خصوص در سطح ملی می تواند انجام شود، این است که ساز و کار لازم برای کم شدن فیتات گندم ها را فراهم کنیم، چرا که فیتات موجود در گندم باعث می شود آهنی که مصرف می کنیم جذب بدن ما نشود و این در شرایطی است که همه می دانیم نان قوت اصلی مردم است.

همین طور غنی سازی غذاهای شیرخواران با آهن، غنی سازی ماکارونی با آهن، غنی سازی آرد که تاثیر خوبی می تواند داشته باشد. این کارهایی است که به صورت ملی باید انجام بگیرد که با فقرآهن در کشور مقابله شود.

علاوه بر این، در زمان باروری باید مادران چکاپ شوند که اگر مشکل فقر آهن دارد، مکمل بگیرند، چرا که مشکلات آنها، به جامعه هم سرایت خواهد کرد. بی تردید، عوارض کم خونی مادر، صرفا در دایره مسائل شخصی و خصوصی وی باقی نمی ماند.

تعریف کم خونی

برای خانم ها هموگلوبین کمتر از ۱۲ گرم در دسی لیتر و برای آقایان کمتر از ۱۳ گرم در دسی لیتر است.

فقر آهن

ما امروزه فقرآهن را براساس کم خونی تعریف نمی کنیم، بلکه براساس میزان فریتین در سرم تعریف می کنیم که اگر کمتر از ۲۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد، فرد فقرآهن دارد.

کم خونی فقر آهن

فقرآهن جزو کم خونی هایی است که در آن اندازه گلبول های قرمز کوچک می شود و به اصلاح علمی آنها را، کم خونی میکروسیتیک می نامند. در انواع کم خونی میکروسیتیک شایع ترین آن فقرآهن است.

عملکرد آهن در بدن و عوارض ناشی از کمبود آن

آهن علاوه بر نقشی که در گلبول های قرمز خون دارد، برای کارکرد آنزیم های زیادی در بدن لازم است، در عضلات بدن هم مورد نیاز است. بنابراین وقتی آهن در بدن کم می شود، ممکن است فرد دچار مشکلات عصبی شود، بداخلاق باشد، تحریک پذیر و حساس باشد.

علائم کم خونی فقرآهن

علائم کم خونی فقرآهن بستگی به سن دارد و حتی می تواند کاملا خفیف و بدون علامت باشد. البته بدون علامت، به معنای بدون عارضه نیست، عوارضش را دارد ولی علامت ندارد. بنابراین کسانی که در معرض خطر فقرآهن هستند خوب است که معاینه بشوند.

علائم پوستی-مخاطی: یعنی رنگ پریدگی، ریزش مو، برحسب سن ممکن است مخاط نازک و شکنده شود یا حتی ناخن ها خیلی شکننده بشوند. حتی این رنگ پریدگی ممکن است در مخاط زبان، مخاط دهان، چشم ها دیده بشود.

علائم عصبی: بی قراری و پرخاشگری بچه ها و یا برعکس منزوی شدن و بازی نکردن، نداشتن اشتها، خواب آلوده بودن و یا بی خوابی. یا خانم هایی که بی حوصله و بداخلاق باشند یا دچار سردرد، سرگیجه، خواب رفتن دست و پا، بی اشتهایی، افسردگی باشند.

و اگر فقرآهن سریع اتفاق بیفتد مثلا در زمانی که خونریزی شدید داشته باشد،ممکن است دچار تپش قلب، خستگی، افت فشار شوند که برحسب شدت و سرعتی که ایجاد شده شکایت های مختلفی وجود دارد.

جمعیت در معرض خطر فقر آهن

جمعیت در معرض خطر فقر آهن سه گروه هستند. شیرخواران زیر دو سال، دختران و پسران نوجوانی که در سن رشد هستند و زنانی که در سن باروری و فرزندآوری قرار دارند.

چرا این ها در معرض خطر فقر آهن قرار می گیرند؟

در شیرخواران زیر دو سال به خاطر رشد سریعی که دارند، نیاز به آهن تشدید می شود. به طوری که به طور متوسط در دو سالگی نسبت به زمان تولد، افزایش وزنی بین ۳ تا ۴ برابر دارند.

نوجوانان، چه دختر و چه پسر، از آنجایی که در حال رشد هستند، برای این رشد سریع، نیاز به مکمل آهن دارند. همین طور دختران نوجوان با شروع قاعدگی و به دلیل این که در اوایل قاعدگی تخمک گذاری ندارند، قاعدگی های نامنظم و گاها خونریزی های زیاد دارند که همه این ها با هم باعث می شود این جمعیت در معرض فقرآهن قرار بگیرند.

زنان در سن باروری هم با توجه به این که قاعدگی دارند، هر ماه مقداری از آهن بدنشان را از دست می دهند، بنابراین نیاز به آهنشان بیشتر است و اگر باردار هم باشند، بارداری هم نیاز به آهن را زیاد می کند، پس این سه گروه جمعیتی در معرض خطر ابتلا به فقر آهن هستند.