فرموله های حیات بخش

رفع سوء تغذیه بیماران، یکی از مهمترین دغدغه های پزشکان از دیرباز بوده است. خصوصا این موضوع در رابطه با بیمارانی که به هر دلیل فاقد امکان تغذیه از طریق دهان به صورت طبیعی هستند، حائز اهمیت است.

هدف، برقراری تعادل نیتروژنی (اختلاف ورودی و خروجی نیتروژن بدن) ، رساندن کالری و پروتئین کافی برای التیام بافت­ها و پیشگیری از عوارض سوء تغذیه (مانند نارسایی ریوی، بروز عفونتها و …) است. در این میان، بحث تغذیه وریدی به عنوان یکی از دستاوردهای پزشکی قرن بیستم توانسته نجات بخش دسته ای از بیماران باشد. چرا که وقتی تغذیه از راه دهانی به خودی خود کافی نیست یا امکان پذیر نیست، باید مسیر تغذیه ای مناسبی در نظر گرفته شود.

البته معایب و محدودیت هایی بر تغذیه وریدی وارد است، مثل اینکه ممکن است باعث آتروفی دستگاه گوارش شود یا اینکه ممکن است اختلالات الکترولیتی ایجاد کند، همچنین ممکن است باعث افزایش آنزیم­های کبدی شود.

اما تغذیه با لوله بینی-معدوی و یا روده­ای را باید یک گام بلند به سمت طبیعی شدن تغذیه و رهایی از برخی معضلات قبلی دانست. در واقع این شکل از تغذیه، جایگزین مناسبی برای تغذیه وریدی تعبیر می شود، مگر اینکه نتوان از طریق لوله بینی معدوی و یا روده­ای تغذیه را پیش برد.

همانطور که بارها اشاره شده و در متون علمی تاکید شده، در شرایط حاد مراقبتهای ویژه، حمایت های تغذیه‌ای از بیماران، همچون تجویز دارو الزامی است و باید با سرعت، در دستور کار قرار گیرد. ممکن است براثر سوءتغذیه در ICU شاهد بروز نارسایی کلیوی، بروز عفونت‌های خونی، کاهش پاسخ بیمار به دارودرمانی باشیم.

برای بیمارانی که عمدتاً قادر به بلع نیستند، مواد غذایی و آب موردنیاز بدن به‌صورت مایع یکدست و هموژن در حجم و زمان‌های مشخص که اصطلاحاً «غذای فرموله» نامیده می شود، با لوله و از طریق بینی وارد دستگاه گوارش بیمار شده و به این صورت مواد مغذی ضروری و موردنیاز بیمار تأمین می‌شود.

این محلول‌های تغذیه‌ای که از سوی شرکت های دارویی تهیه و عرضه می شوند، بر اساس نیازهای تغذیه ای تهیه شده اند. این درحالی است که غذاهایی که به صورت دست‌ساز از سوی همراهان بیماران برای بیماران نیازمند به تغذیه با لوله تهیه می‌شود، هم از لحاظ احتمال آلودگی و هم از لحاظ دقت ترکیبات چندان مناسب نیست.

 واقعیت این است که با توجه به شرایط حادی که بر این بیماران حاکم است، نیاز است که ترکیبات دقیق و محاسبه شده ای به عنوان حمایت تغذیه ای از این بیماران مورد استفاده قرار گیرد، اما در غذاهای آشپزخانه‌ای نمی توان به رعایت دقیق استانداردهای ایمنی و دوری از آلودگی و همچنین استاندارد بودن و محاسبه کالری چندان امیدوار بود.

در این روش، هم به لحاظ کیفیت تغذیه­ای، باید اذعان داشت که با وضعیت بهتری مواجه خواهیم بود و هم به دلیل استفاده از دستگاه گوارش به لحاظ فیزیولوژیکی، طبیعی­تر است و مزایای تغذیه طبیعی را می تواند به دنبال داشته  باشد

تأمین میزان کافی و کنترل‌شده مواد مغذی برای بیمارانی که در شرایط خاص قرار دارند، آن‌قدر اهمیت دارد که قطعا می‌تواند به طور همزمان هم طول مدت بستری بیمار در آی سی یو را به‌طور چشمگیری کاهش داده و هم هزینه های خانواده و بیمارستان را کاهش دهد. اما با این وجود و علی‌رغم تصریح مطالعات علمی بر ضرورت انجام حمایت‌های تغذیه‌ای برای بیمارانی که امکان بلع ندارند و یا از هوشیاری مناسبی برخوردار نیستند، بازهم متاسفانه شاهد هستیم که غذاهای آشپزخانه ای مورد استفاده قرار می گیرند.

از آنجایی که بسیاری از بیماران در بدو بستری شدن در بخش‌های مراقبت های ویژه مبتلابه سوءتغذیه هستند، موضوع ارزیابی وضعیت تغذیه ای این بیماران در بدو بستری و تعیین نیازهای تغذیه‌ای ایشان بر اساس شرایط بیمار و بیماری و سپس تدوین مداخلات تغذیه‌ای مناسب و زودهنگام، یک ضرورت حیاتی و سرنوشت ساز است.

در این شرایط برای بیمارانی که فاقد امکان تغذیه طبیعی هستند، تغذیه از طریق مسیر روده ای یا وریدی برای پیشگیری یا درمان سوءتغذیه در دستور کار قرار می گیرد که بسته به شرایط بیمار، انتخاب می شود.

امروزه به واسطه توسعه دانش بشری در ابعاد مختلف، فرمولاهای تغذیه‌ای آماده برای تغذیه لوله ای، از سوی شرکت های داروسازی تهیه می شوند. این فرمولاها، بر اساس استانداردهای مورد تأیید جهانی شامل مواد مغذی موردنیاز روزانه فرد بوده و عاری از هرگونه آلودگی میکروبی، شیمیایی و… می باشند و جایگزین غذاهای دست ساز و آشپزخانه ای شده اند.

استفاده از غذاهای فرموله قطعا می تواند به کاهش هزینه‌های درمانی  منجر شود و بهمین دلیل دراکثر نقاط جهان که بحث های درمانی مبتنی بر دانش اقتصاد پیش می رود، مورد توجه سازمان های بیمه گر نیز قرار گرفته است.

برای بیمارانی که از طریق لوله تغذیه می شوند، تغذیه آشپزخانه ای از آنجایی که استریل نیست و نمی توان به ایمنی آن و عاری از آلودگی بودن آن اعتماد کامل داشت و از سوی دیگر کنترل شده هم نیست و نمی توان از میزان مواد مغذی در آن، اطلاع درستی داشت، چندان قابل توصیه نیستند و بهتر است به جای آن، از غذاهای فرموله که به صورت آماده توسط شرکت های داروسازی معتبر تهیه شده اند، بهره برد.

ضمن اینکه غذاهای آشپزخانه ای، در تمام ساعات شبانه روز نیز ممکن است در دسترس نباشند. همچنین بحث کامل بودن این غذاها نیز موضوع حائز اهمیتی است که باید مورد توجه باشد.

سوء تغذیه یکی از مشکلات جدی در بیماران بستری در بیمارستان ها است. میزان بروز سوء تغذیه در بیماران بستری ۳۰ تا ۶۰ درصد گزارش شده است. بیماران با شرایط بحرانی به دلیل شدت بیماری و پیچیدگی مراقبت در بخش مراقبتهای ویژه نسبت به سایر بیماران به سوء تغذیه مستعدتر می‌باشند. مستندات و مشاهدات بیانگر آن است که رابطه مستقیمی میان سوء تغذیه این بیماران و بروز نارسایی کلیوی، عفونت‌های خونی و در نهایت تاخیر در بهبودی آنها وجود دارد و همین موضوع سبب می شود که یکی از مهم‌ترین اقدامات برای بازتوانی این بیماران را علاوه بر تثبیت شاخص‌های اولیه، تامین مواد مغذی به صورت کنترل شده باید دانست.
البته گفتنی است که هرچند دیدگاه ها و نگرش های متفاوتی در زمینه حمایت های متابولیکی از بیماران بستری در بخش های مراقبت ویژه وجود دارد که حتی گاهی اوقات مغایر و متناقض یکدیگر اند، اما در ضرورت حمایت های متابولیکی شکی وجود ندارد. در حالتی که نیاز بیمار به انرژی به طور فزاینده‌ای افزایش یافته، بهترین استراتژی تغذیه‌ای که می‌تواند با کمترین عوارض، کنترل شده‌ترین مواد مغذی را در اختیار بدن بیمار قرار دهد، استفاده از غذاهای فرموله است. به این ترتیب تمام مواد غذایی و آب مورد نیاز، با ارزش غذایی مشخص و کنترل شده، از طریق لوله و معمولا از راه ‌بینی وارد دستگاه گوارش بیمار می‌شود.