دانایاری شویم

همه ما در مشاهدات عینی و تجربی یا در تصاویر رسانه های رسمی و غیر رسمی، متوجه شده ایم که هرچه از مدارس هوشمند و استاندارد پایتخت به سمت استان‌های مرزی فاصله می‌گیریم به همان اندازه با کمبود نیروهای آموزشی، کلاس های استاندارد و امکانات اولیه آموزشی و بهداشتی روبرو خواهیم شد.

بچه‌های سیستان و بلوچستان به ویژه در مناطق روستایی با واژه هایی همچون بابای مدرسه، وسایل سرمایشی، آبخوری، سرویس بهداشتی، وسایل سمعی و بصری، سالن ورزشی بیگانه و محروم هستند. بسیاری از دانش آموزان استان سهم‌شان از این دنیای رنگارنگ‌ و کلاس‌های هوشمند پایتخت تنها تک لباسی کهنه است که با دمپایی پلاستیکی کیلومترها راه را می‌پیمایند تا با کوله باری از خستگی دانشی بیاموزند و نقشی در توسعه کشور و استان ایفا کنند.

کودکان سیستان و بلوچستان نه با یک کوله ‌پشتی پر از دفتر و مداد رنگی بلکه با باری از خستگی و سختی‌ راهی مدرسه می‌شوند. در برخی از مدارس استان حتی آبخوری به معنای آنچه که در پایتخت معمول است، وجود ندارد و جای خالی لیوان های آب خوری رنگی در میان وسایلشان خالی است و آنها هر روز در میان کیسه‌ های پلاستیکی که حکم کیفشان را دارد راه مدرسه را پیش می‌گیرند.

هرچند که طی سال های گذشته به گفته مسئولان سازمان آموزش و پرورش و اداره کل نوسازی، اقدامات قابل توجهی برای رفع کمبودهای مورد نیاز دانش آموزان سیستان و بلوچستانی انجام پذیرفته اما امکانات تحصیلی موجود در این استان فاصله معناداری با سایر استان‌های کشور دارد که حل آن نیازمند نگاه و تدبیری ویژه است.

با افشین دانش نژاد، مدیر موسسه دانایار که در مدت کوتاهی که از عمر این موسسه می گذرد، عملکرد قابل توجهی داشته، در این رابطه به گفتگو نشسته ایم.

شکل گیری

او در مورد تاریخچه شکل گیری این موسسه می گوید: در آبانماه ۱۳۹۴ جمعی از فارغ التحصیلان سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان (سمپاد) با هدف انجام فعالیت های عام المنفعه گرد هم آمدیم و زمینه های کاری مختلف از جمله خدمات درمانی و بهداشت، آموزش، فقر زدایی، مقاوم سازی و سایر مواردی که در بضاعت تجربه‌ی بانیان که عمدتاً دانش آموخته رشته های مهندسی و پزشکی هستند، مورد بحث و بررسی قرار گرفت تا اینکه در نهایت به این اتفاق نظر رسیدیم که کلید واژه و شاه بیت بالندگی و گره گشای مسیر پیشرفت و توسعه، بحث آموزش است.

آموزش، مهمترین کلیدواژه توسعه است

مدیر موسسه دانایار از آموزش، با عنوان یکی از مهمترین کلیدواژه های لازم برای تحقق توسعه نام می برد و می گوید: از آنجایی که دوره کودکی، اثر بخش ترین سن برای آموزش مفاهیم بنیادی، فرهنگی و کارکردهای اجتماعی است، نگاه به آموزش درمحدوده‌ی ۵ تا ۹ سال در مناطق کم برخوردار با اولویت مرزنشین به ویژه در جنوب شرق کشور، چشم انداز فعالیت گروه تعیین شد.

رویکرد پژوهش محور

او با بررسی تجربه های گران‌سنگ سازمان های مردم نهاد، به لزوم فعالیت در زمینه‌های نرم افزاری به جای سخت افزار و کار بر روی محتوا به جای ساخت و ساز اشاره می کند و می گوید: با این باور مبتنی بر رویکرد پژوهش محور، تمرکز بر شناخت و معرفی نیازهای اصلی و کمبودهای موجود در مناطق یاد شده برای کودکان را در اولویت قرار دادیم تا ریل گذاری ها به سمت دست یابی به آموزش مناسب برای رشد استعدادها و شکوفایی خلاقیت در فضایی با نشاط شکل بگیرد .

سب و سوران

مدیر موسسه دانایار در ادامه به منطقه «سب و سوران» اشاره می کند و می گوید: در شهریورماه سال ۹۵، با انتخاب محدودۀ کلی اجرای طرح، پژوهش‌های کتابخانه‌ای آغاز شد. اولین قدم و پژوهش آغازین با هدف نیازسنجی آموزشی و اولویت‌بندی آن‌ها بود.

با معرفی منطقه «سب و سوران» از سوی اداره کل آموزش و پرورش برای اجرای برنامه‌های آموزشی، برنامه‌ی نیاز سنجی، با هدف کلیِ«ارتقاء مهارت‌های زندگی در کودکان» آغاز شد.

گام های آغازین

او از شروع مطالعات کتاب‌خانه‌ای در مورد فرهنگ و وضعیت منطقه، مطالعه و دنبال کردن اخبار آموزش و پرورش در منطقه از سال‌های گذشته تا حال، برگزاری جلسات کانونی با معلمانِ مناطق مشابه، بازدید میدانی از منطقه، مصاحبه با کارشناسان، معاونان، مشاوران و مدیر کل اداره‌ی آموزش و پرورش استان، مصاحبه با کارشناسان و معلمان و مدیران منطقه، حضور در کلاس‌های درس مدارس مختلف ابتدایی منطقه ( شهری/ روستایی/ عشایری/ چندپایه)، برگزاری جلسات کوتاه مدت در چند مدرسه برای دانش‌آموزان ابتدایی، به عنوان بخشی از اقدامات انجام شده برای شروع نیاز سنجی نام می برد و می گوید: البته به موازات آن طرح‌های مختلف در مناطق متعدد دنیا مورد رصد قرار گرفت تا با چشمانی باز به سراغ بهترین راهکارها برویم.

ارتقاء مهارت‌های سواد آموزی به آموزگاران

مدیر موسسه دانایار می گوید: سرانجام نزدیک به ۶۰ عنوان کلی پروژه استخراج شد و با نظر خبرگان در فاز اول ارتقاء مهارت‌های سواد آموزی به آموزگاران از حیث محتوایی انتخاب شد و از نظر روش، حضوری و مجازی محورِ برنامه‌های علمی دانایار قرار گرفت. به موازات برگزاری دوره ها و کارگاه ها برای آموزگاران، یک تیم هم برای ارزیابی میزان اثرگذاری کارگاه ها شکل گرفت.

طراحی دوره ها

او به برخی از شاخص های مهم در طراحی دوره ها اشاره می کند و می گوید: در طراحی دوره‌ها تکیه به تجربیاتی نزدیک به ده سال کار با نوآموزان و پایبندی به مبانی علمی به عنوان چارچوب اصلی، مد نظر قرار گرفته شد. کارگاه‌هایی چون نقاشی، بداهه پردازی، نمایش خلاق، کتابخوانی ساده، خلاق و تعاملی، ساخت ماکت با مواد دورریز و … اجرا شد. در کنار آن با بررسی کتاب‌های قصه اهدایی به شکل مجازی و تعاملی با آموزگاران و رصد حضوری اجرای آموخته‌های آموزگاران در کلاس‌های درس انجام گرفت. در کنار این برنامه‌ها پیش آزمون و پس آزمون‌هایی برای بررسی تغییرات در دانش‌آموزان به شکلی کاملا علمی با کمک اساتید فن انجام شد.

نتایج

مدیر موسسه دانایار به نتایج حاصله بسیار خوش بین است و می گوید: خوش‌بختانه تحلیل نتایج آزمون بین المللی TOLD نشان از رشد دانش‌آموزانی که آموزگارانشان در طول سال همراه دانایار به اجرای آموخته‌ها در کلاس پرداخته بودند در همۀ ابعاد نه‌گانۀ آن داشت به ویژه رشد در دایرۀ واژگان، هجاها، درک واژه و … ضمن اینکه نتایج قابل توجهی نیز به صورت جنبی حاصل شد. مثلا اینکه میزان تنبیه کودکان کاملا کاهش پیدا کرد.  او مــیافزایــد: مهمتــر از همــه آن کــه در میــان ۱۸ درصــد مــردودی (تکرارپایــه) در میــان دانـش آمـوزان پایـه اول دبسـتان، مـردودی در دانــش آموزانــی کــه آموزگارانشــان بــا دانایــار همــراه بودنــد، صفــر بــوده اســت.

پیش به سوی آینده

او به آینده خوش بین است و گام های بلندی را برای بهبود شرایط دانش آموزان استان در نظر گرفته است. در این خصوص می گوید: در سال جدید حوزۀ « بم‌پشت» برای ادامۀ کار در بحث آموزش مهارت‌های خواندن به برنامۀ دانایار اضافه شد و نیز با طراحی کارگاه‌های آموزش مهارت‌های آموزش علوم و ریاضی از آبان ماه سال جاری پس از انجام سه مرحلۀ متوالی پیش‌آزمون در بخش علوم و ریاضیات، آغاز خواهد شد و در طول سه سال مباحث مورد نظر، به صورت عملی به آموزگاران با هدف نهادینه شدن کارکرد علوم و ریاضی در زندگی روزمره و بهبود زندگی منتقل خواهد شد. او می افزاید: مهمتر از همه آن که در میان ۱۸ درصد مردودی (تکرار پایه) در میان دانش آموزان پایه اول دبستان، مردودی در دانش آموزانی که آموزگارانشان با دانایار همراه بودند، صفر بوده است.