دارودرمانی در ناباروری مردان

دارودرمانی در ناباروری مردان تا زمان حال چندان موفق نبوده است و مردان اکثرا در صورت عدم بهبود با روش های جراحی مجبور به استفاده از روش های باروری مصنوعی می شوند ولی میل به درمان اختلال فاکتور مردانه با دارو به دلیل هزینه سر سام آور باروری مصنوعی در حال افزایش است، بنابراین داروهای متعددی برای درمان این بیماری استفاده می شود.

بسیاری از داروهای فوق از لحاظ پزشکی مبتنی بر شواهد قابل قبول نیستند که این به آن معنی نیست که موثر نیستند بلکه به معنی آن است که مطالعات انجام شده به لحاظ تعداد یا طراحی هنوز پاسخ قطعی در اختیار ما قرار نمی دهند.

این کار از روش درمان اختلالات اختصاصی و یا درمان های تجربی صورت می گیرد. اگر قرار باشد از درمان فارماکولوژیک و دارویی استفاده شود، باید حدود سه تا شش ماه صرف شود، به طوری که حداقل یک دوره کامل از اسپرماتوژنز را در برگیرد و اگر موفقیت آمیز نبود آن گاه می توان از ART استفاده کرد.

در حال حاضر به دلیل نتایج کمتر مطلوب در درمان تجربی، بهتر است زوج هایی که به لحاظ سنی و یا مسائل اقتصادی عجله ای برای باروری ندارند تحت این نوع درمان ها قرار گیرند و در صورت نیاز به بچه دار شدن سریع تر، درمان های مذبور به همراه شروع چرخه باروری مصنوعی استفاده شوند.

علاوه بر درمان های فعال برای بر طرف کردن یک اختلال مشخص، اجتناب از مسائل مختل کننده هم می تواند به بهبود بیماران و نیز سالم نگه داشتن افراد غیر مبتلا کمک کند.

متاسفانه حجم اطلاعات ناقص آن چنان در مورد ناباروری زیاد است که ناخودآگاه پزشکان را از پیشگیری به سمت درمان سوق می دهد. این درحالی است که پیشگیری عامل بسیار مهم ولی فراموش شده ای است.

اقدامات عمومی

• عدم استفاده از هر دارویی بدون لزوم و نیاز قطعی، برای مثال ساده ترین داروها مثل مهارکننده های گیرنده هیستامینی نوع یک که در درمان حساسیت ها استفاده می شوند، توانایی کاهش حرکت اسپرم را به طور برگشت پذیر دارند.
• افراد بهتر است در اولین فرصت و در سن پایین تر ازدواج کنند و بچه دار شوند. در سن بالای ۴۰ سال در مرد کاهش باروری و نیز سقط بیشتر است و شاید فردی با کم باروری خفیف که در سن ۲۵ تا ۳۰ سالگی طبیعی بچه دار می شود در سن ۴۰ سالگی به باروری مصنوعی نیاز پیدا کند.
• رعایت ایمنی شغلی در افراد سالم و تغییر شغل های پرخطر برای افراد کم بارور یا نابارور مثل شغل سم پاشی در کشاورزی یا مواد شیمیایی دیگر.
• تجویز کم عارضه ترین داروها در افراد در سنین باروری یا کم بارور، برای مثال یک دسته از داروهایی که به تازگی از لحاظ ایجاد اولیگواستنو آزواسپرمی مورد توجه قرار گرفته اند داروهای آنتی اپی لپتیک مثل کاربامازپین و والپروات هستند که با جایگزینی با داروهای جدیدتر مشکل فرد حل می شود. داروهای آنتی کلینرژیک با اختلال در انتقال اسپرم حین انزال می توانند باعث اختلال در باروری شوند.
• در تداخلات درمانی تنها بر بیماری اصلی تکیه نشود، بلکه مسائلی مثل ناباروری هم لحاظ شود. برای مثال در گذشته اثر سنگ شکنی خارج بدنی بر تخمدان ها مشخص شده بود، به طوری که در دختران کوچک سنگ حالب تحتانی کاندید این درمان نمی شد ولی در مورد مردان نیز به نظر می رسد تعداد و حرکت اسپرم حتی بعد از گذشت ۳ ماه کاهش داشته است. این مسئله به مطالعه بیشتر نیاز دارد. شاید بهتر باشد در مردان جوان کم بارور تا مطالعات بعدی از سنگ شکنی خارج بدنی سنگ حالب تحتانی خودداری کرد.
• عدم مصرف سیگار و الکل و تنباکو.
• یکی از عوامل کاهش استرس، ورزش منظم و سبک است که با کاهش استرس باعث باروری بیشتر می شود.

توضیح چند اصطلاح

• اسپرماتوژنز: پروسه تولید اسپرم را اسپرماتوژنز می نامند.
• آزواسپرمی: عبارت است از عدم وجود حتی یک اسپرم در مایع منی. سه عامل اصلی ایجاد آزواسپرمی عبارت از انسداد در مسیر انتقال اسپرم، اختلالات اولیه اسپرماتوژنز در بیضه و نیز اختلالات غددی هستند.
• اولیگواسپرمی: عبارت است از تعداد اسپرم کمتر از ۲۰ میلیون در هر میلی لیتر به صورت مداوم. سه عامل شایع تر و اصلی اولیگواسپرمی عبارت از واریکوسل، اختلالات هورمونی و موارد با علت ناشناخته است.
• پیو اسپرمی: عبارت است از افزایش میزان گلبول های سفید خون در مایع انزال به طوری که طبق تعریف بیش از یک میلیون لوکوسیت در هر میلی لیتر از منی باشد و می تواند دلیل مهمی در کم باروری جنس مذکر باشد.

 

ویتامین آ

همان طوری که ویتامین آ در تمام موارد نمو سلولی نقش دارد، دارای نقش موثری در اسپرماتوژنز است. بنابراین در آزواسپرمی و اولیگواسپرمی غیرانسدادی استفاده می شود.

ویتامین ث

استفاده از ویتامین ث در یک مطالعه به مقدار ۲ گرم در روز برای ۲ ماه باعث بهبودی در تعداد و حرکت و شکل اسپرم افراد نابارور شده است. در تاثیر دارو بر مورفولوژی بحث فراراوانی است و به نظر می رسد چندان موثر نباشد، برای مثال گلوبوزوسپرمی که عبارت است از اسپرم های با سر مدور که ناشی از حذف آکروزوم است، نه تنها درمان دارویی ندارد بلکه به باروری مصنوعی هم به سختی جواب می دهد.

ویتامین ای

در افراد قطع نخاعی هم اختلال در تعداد و حرکت اسپرم ها و هم تغییر شکل اسپرمی دیده می شود. در حال حاضر به نظر می رسد قسمت عمده این اختلالات به دلیل کنش های اکسیداتیو باشد. در بررسی های انجام شده، استفاده از ویتامین ای در حیوانات اثرات مثبت دارد، بنابراین استفاده در انسان هم قابل توصیه است.

لیکوپن

یکی از موارد احیا کننده بدن لیکوپن است که به مقدار زیاد در بیضه و منی وجود دارد. با تجویز روزانه ۲ میلی گرم روزی ۲ بار برای سه ماه حدود ۶۰% بیماران اولیگو استنو تراتواسپرمی ایدیوپاتیک بهبود قابل توجهی را نشان داده اند.

کارنیتین

کارنیتین از داروهایی است که احتمالا با مکانسیم کاهش سطح اکسیدان های مایع منی به باروری کمک می کند که البته یافته های اولیه بر مبنای رژیم غذایی استفاده شده به وسیله بیماران بود، به طوری که مصرف مواد افزودنی غذایی شامل کارنیتین باعث بهبود کیفیت اسپرم می شد. هرچند هنوز کارنیتین به عنوان درمان اولیگو یا آزواسپرمی مقبولیت عمومی ندارد ولی در هر صورت می توان از ترکیب ال کارنیتین ۲ گرم به همراه ال استیل کارنیتین ۱ گرم در روز برای ۳ تا ۶ ماه استفاده کرد.

یکی از عللی که باعث شد در مورد کارنیتین بررسی های مکمل انجام شود، عدم تاثیر آن بر تمام بیماران بود. در بررسی های بعدی مشخص شد که این بیماران در مورد تاثیر ناشی از کارنیتین به دو دسته تقسیم می شوند. در این نظریه با دو دسته تقسیم کردن بیماران استنوازواسپرمیک که دارای سطح طبیعی یا پایین فسفولیپید هیدروپراکسید گلوتاتیون پراکسیداز هستند، تجویز کارنیتین را تنها در زمان طبیعی بودن سطح ماده مذبور موثر می دانند.

اسیدفولیک

با افزایش اسیدفولیک به تنهایی به رژیم غذایی، درجاتی از بهبود کیفیت اسپرم دیده می شود. این تغییرات چه به لحاظ حرکت یا شکل و یا کارکرد قابل تعمیم هستند. از سوی دیگر در موارد اولیگواسپرمی به علت ناشناخته درمان ترکیبی اسیدفولیک روزانه ۵ میلیگرم (۵ قرص) به همراه سولفات روی ۶۶ میلی گرم در روز موثر است.

روی

روی به تنهایی با افزودن در موادغذایی و نیز به صورت ترکیبی با اسید فولیک در موارد اولیگواسپرمی به علت ناشناخته (اسیدفولیک روزانه ۵ میلی گرم (۵ قرص)) به همراه سولفات روی ۶۶ میلی گرم در روز موثر است.

آرژینین

که یک اسیدآمینه شناخته شده است، در بعضی از بیماران نابارور با کاهش تعداد و حرکت اسپرم موثر است.

CoQ10

یک ماده آنتی اکسیدان است که علاوه بر این خصوصیت به عنوان کوانزیم در چرخه تولید سوخت اسپرم فعالیت دارد بنابراین در حال بررسی برای کم تحرکی ایدیوپاتیک اسپرم است.

آستاگزانتین

یک آنتی اکسیدان قوی طبیعی است، با دوز ۱۶ میلی گرم در روز برای مردان نابارور با علت ناشناخته به مدت سه ماه موثر خواهد بود.

پنتوکسی فیلین

این دارو مانند کافئین و تئین مشتق از متیل گزانتین است. این دارو با اثر فسفو دی استرازی که دارد باعث افزایش سیکلیک آدنوزین منو فسفات خواهد شد که باعث دیلاتاسیون عروقی می شود. بنابراین یکی از داروهای افزایش دهنده جریان خون اندام ها و بافت است هر چند هنوز اثر ثابت شده ندارد. با دوز روزی ۲ تا ۳ کپسول در کاهش حرکت و بیشتر در اولیگو اسپرمی ایدیوپاتیک استفاده می شود. عوارض اصلی آن عوارض گوارشی با غذا است و در صورت علائم سمپاتیکی با دوز حداقل (۸۰۰ میلی گرم در روز) استفاده می شود.

داروهای آلفا بلوکر

داروهای آلفا بلوکر احتمالا باعث افزایش تعداد اسپرم ها می شوند ولی باید هوشیار بود که باعث انزال به مثانه نشوند.

ترانیلاست

دارویی است که هنوز با دوز ۳۰۰ میلی گرم برای درمان اولیگواسپرمی ایدیوپاتیک تحت بررسی است و اثر ثابت شده ندارد.

ویاگرا

به نظر می رسد استفاده از ویاگرا یک ساعت قبل از انزال باعث افزایش تحرک اسپرم می شود.

داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی

در موارد آزواسپرمی غیر انسدادی گاه تجویز ضدالتهاب غیر استروئیدی به همراه عمل واریکوسل به بیمار کمک می کند.

در این میان شاید آسپرین یک استثنا باشد چون اثرات مخربی بر حرکت اسپرم داشته است.

علاوه بر این یافته باید توجه داشت که این داروها به دلیل خاصیت ضدالتهاب خود گاهی در پیواسپرمی موثر هستند. در ضمن پروستاگلاندین ها یک اثر مهاری را بر استروییدوژنز و اسپرماتوژنز بیضه دارند که با این داروها قابل جبران است. در موارد ازواسپرمی انسدادی به دنبال اپیدیدیمیت تاثیر دیکلوفناک بر کاهش انسداد گزارش شده است.

Yikang Decoction

یک داروی چینی است که برای درمان ناباروری ایمنی استفاده شده است. طبق گزارش چینی ها این دارو نه تنها عوارض کورتیکواستروئیدها را ندارد بلکه در تمام موارد اثر بخشی در ناباروری خود ایمنی موثرتر از کورتون است. برای مثال در بهبود حرکت اسپرم و حاملگی، به طور معنی داری بر استروئید برتری داشته است.

فیتو استروژن ها

اولیگواسپرمی ناشی از ایست نمو نسبی اسپرم، یکی از مواردی است که برای درمان مورد توجه فراوان قرار دارد، شاید در بعضی موارد استفاده از فیتواستروژن ها به مدت ۳ تا ۶ ماه ۸۰ میلی گرم در روز موثر باشد.

آنتی هیستامین ها

به تنهایی، در درمان افزایش گلبول سفید داخل منی به کار رفته است. در یک مطالعه بدون گروه شاهد با تجویز روزانه یک قرص کتوتیفن برای مدت ۱۲ هفته در بیماران مبتلا به پیو اسپرمی ایدیوپاتیک نتیجه مثبت آزمایشگاهی کاهش تعداد لکوسیت ها (و نه باروری)گزارش شده است. از سوی دیگر مهار کننده های گیرنده های هیستامینی نوع یک که در درمان حساسیت ها استفاده می شوند، توانایی کاهش حرکت اسپرم را به طور برگشت پذیر دارند. اینکه این اثر در کتوتیفن هم مشاهده می شود یا نه باید بررسی شود. حتی تاثیر مثبت کتوتیفن بر پیواسپرمی هنوز قابل استناد نیست.

مسترولون

یک آندروژن سنتتیک است. به طور شایعی در اروپا برای درمان ناباروری ایدوپاتیک مردان استفاده می شود. WHO مطالعه مردانی را که پلاسیو یا ۷۵ تا ۱۵۰ میلی گرم مسترولون روزانه دریافت کردند به طور دوکور به عهده گرفت. میزان حاملگی برای گروه پلاسیو ۱۱%، برای آنهایی که ۷۵ میلی گرم مسترولون روزانه گرفتند ۱۲% و برای آنهایی که روزانه ۱۵۰ میلی گرم مسترولون دریافت کردند ۱۹% بود. این تفاوت بین سه گروه خیلی مهم نبود.

تستولاکتون

یک مهارکننده آروماتاز است و از تبدیل تستوسترون به استرادیول جلوگیری می کند. مکانیزم تاثیر این دارو با تصحیح نسبت تستوسترون به استرادیول است. این نسبت در افراد بارور با در نظر گرفتن تستوسترون بر حسب نانوگرم در سی سی و استرادیول بر حسب پیکوگرم در سی سی باید بالاتر از ۱۰ باشد.

در سال ۱۹۸۱ دانشمندان ۲۰ مرد با اولیگواسپرمی ایدیوپاتیک را با ۱۰۰ میلی گرم روزانه از تستولاکتون تحت درمان قرار دادند و مشاهده کردند که در ۸۰% بیماران بهبودی در غلظت اسپرم دیده شد و میزان حاملگی ۳۳% بین ۱۰ زوج ایجاد شده است. هرچند در سال ۱۹۸۹ بیست و پنج مرد دچار اولیگواسپرمی شدید تحت مطاله دوکور(Double blind) قرار گرفتند و هیچ تاثیری از تستولاکتون در کیفیت منی و باروری دیده نشد. البته مطالعه دوم مورد سوال است، از این نظر که هیچ اثری از مقادیر هورمونی وجود نداشت و شمارش متوسط کل اسپرم پیش از درمان ۷٫۵ میلیون اسپرم بوده است.

آناسترازول

یک مهارکننده جدید آروماتاز است که عوارضی کمتر از تستولاکتون دارد.