قیمتگذاری را از دنیا یاد بگیریم

مهمترین نقطه قوت و ضعف صنعت داروسازی

نقطه قوت صنعت داروسازی خصوصا بایوتک، نیروی انسانی مصمم و با انگیزه، تکنولوژی جدید با استانداردهای بسیار بالا و R&D  است که باعث شده بخش عمده ای از کالاها در ایران قابلیت تولید داشته باشند.

نمونه بارز این توانایی، علاوه بر تامین داروی مورد نیاز مردم کشورمان، این است که توانسته ایم داروهای بایوتک را به بسیاری از کشورهای دنیا صادر کنیم، داروهای خود را در اروپا ثبت رسمی کنیم و اینکه برای اولین بار ترکیه تحت لیسانس کارخانه های ایرانی اقدام به تولید دارو خواهد کرد. بی شک در بقیه موارد نیز می توانیم اقدامات بزرگی انجام دهیم. اما باید یاد بگیریم که جهانی بیاندیشیم و اصول آن را رعایت کنیم.

از سوی دیگر نقطه ضعف صنعت داروسازی این است که توان رقابت در خارج از کشور را ندارد.

البته نکته قابل توجه آن است که، بخش عمده ضعفی که در بخش GMP وجود دارد، مربوط به بحث مستندسازی ها است. درعلم داروسازی باید مستندات به گونه ای باشند که تولیدات در هر سری تولید با سری قبل قابل مقایسه باشد و بتوانیم بر اساس مستندات اثبات کنیم که همان پروسه و همان کیفیت انجام شده است و واقعیت این است که بیشترین ضعف ما در این قسمت است. همین عدم رعایت اصول مستندسازی ها به نقطه ضعفی برای داروسازی کشور تبدیل شده است و لازم است شرایطی ایجاد شود که با رعایت این مولفه ها، توان رقابتی صنعت را افزایش داد.

کشور سوئیس، حدود ۸ میلیون جمعیت دارد اما توانسته خود را به عنوان یکی از پرچمداران صنعت داروسازی معرفی کند، دلیل این موضوع این است که برخلاف کشور ما استانداردهای لازم را رعایت می کنند

فاصله صنعت پخش ایران با جهان

در صنعت پخش کشورمان تا حدود یک دهه پیش، روش ها سنتی بود، اما امروزه شرایط به گونه ای تغییر کرده که در سطح جهان حرف برای گفتن داریم.

اما چند بحث وجود دارد:

اول اینکه در تمام دنیا میزان انبارش به وضوح کم شده و در واقع داروخانه انبار نگهداری دارو ندارد که در ایران این موضوع به دلایل مختلف از جمله نگرانی بابت کمبود دارو، سبب شده هر جزء از زنجیره پخش مجبور شود معادل چند ماه مصرف خود را ذخیره کند. بنابراین شرایط لازم برای ایجاد بحث JUST IN TIME فراهم نشده است.

دوم اینکه، انتقال دارو در ایران گران تمام می شود. واقعیت این است که با قواعد و و ضوابطی که در ایران داریم، بحث انتقال دارو در سطح شهر بسیار مشکل است. مثلا شرکت های پخش هرساله برای گرفتن مجوزهایی مثل طرح ترافیک با چالش های زیادی مواجه هستند. یا اینکه هزینه خرید خودرو برای صنعت پخش بالا است و ده ها هزینه دیگر که باید کاهش پیدا کند.

سوم اینکه در کشورهای پیشرفته از دستگاه ها برای بسته بندی سفارشات داروخانه استفاده می شود که در کشور ما این دستگاه ها گران هستند و پشتیبانی پرهزینه ای دارند. به طوری که هزینه پرسنلی نیروی انسانی در ایران، از هزینه پشتیبانی دستگاه ها کمتر تمام می شود.

ولی به هر حال باید بدانیم که دنیا به این سمت حرکت کرده که با استفاده از ابزارهای الکترونیکی، با دقت بالا، کار بسته بندی سفارشات داروخانه ها را انجام دهد. به این صورت که کالاهای پر مصرف داروخانه ها را در دستگاه های تمام مکانیزه قرار می دهند و نیاز مصرفی داروخانه را به صورت تلفنی یا آنلاین دریافت می کنند و پس از وارد سیستم شدن، اقلام هر داروخانه در قفسه چیده شده و آدم ها خشاب ها را پر می کنند. کنترل این موضوع که دارو درست چیده شده یا خیر به دلیل اینکه وزن جعبه ها باید استاندارد باشد به راحتی بر اساس وزن انجام می پذیرد.

اما در سیستمی که در ایران برقرار است، نیروهای انسانی این کارها را انجام می دهند و تسمه نقاله سفارشات را جا به جا می کند، در ایران تنها یک شرکت پخش تقریبا به آن صورت فعالیت می کند که آن هم به این دلیل است که نوع کالایش کاملا متفاوت است.

میزان حمایت دولت از صنعت داروسازی

حمایت از صنایع در گذشته و در زمانی که نوسازی با پول دولتی انجام شد، صورت گرفته اما درحال حاضر حتی یک ریال از این حمایت ها وجود ندارد و این صنایع در بدترین شرایط ممکن قرار دارند. حمایت دولت در حال حاضر از این شرکت ها، صرفا در بخش جلوگیری از واردات است.

واردات، بازار رقابت را داغ می کند

این را بدانیم که همواره در ایران باید واردات دارو وجود داشته باشد، زیرا اگر واردات نباشد صنعت داروسازی مانند صنعت خودرو بیمار می شود. لازمه رشد صنعت این است که رقیب خارجی وجود داشته باشد. اما سهمش باید قابل قبول باشد، این گونه نباشد که واردات صنعت ما را نابود کند، لازم نیست هر دارویی وارد شود، بلکه باید به تعداد محدود، با شرایط مدیریت شده و در راستای رقابتی کردن کالا و افزایش کیفیت محصولات داخلی صورت گیرد.

باید باور کنیم که اگر تولید داخل مناسب و با کیفیت صورت بگیرد، کالای خارجی از بازار حذف می شود یا اینکه سهم آن بسیار اندک می شود.

قیمتگذاری

مداخله بیش از اندازه دولت در قیمت گذاری دارو، صنعت را گرفتار مصیبت های متعدد کرده است. این درحالی است که تجربه دنیا نشان می دهد که مداخله دولت باید در بحث بیمه ای باشد نه در قیمت گذاری اولیه.

متاسفانه مکانیزم قیمت گذاری در کشور ما اشتباه است. کشورهایی نظیر استرالیا، کانادا و انگلستان در این خصوص بسیار دقیق کارکرده اند، به طوری که زمانی که قرار است یک دارو به سیستم بیمه و حمایتی دولت وارد شود، نظام بیمه ای وارد مذاکره شده و قیمت با بیمه ها توافق می شود. درواقع ازآنجایی که تولیدکننده دارو می داند زمانی که دارو وارد این سیکل شود، حجم بزرگی از فروش اتفاق خواهد افتاد، دخل وخرج خودش را محاسبه می کند و بر اساس آن خرید راهبردی و فروش راهبردی صورت می گیرد.

تعداد زیاد دارو در نسخه پزشکان

ایراد کشور ما این است که نظارت درست صورت نمی گیرد و پزشک با نوشتن بی رویه داروها، بیمار را مجبور به هزینه های گزاف برای تهیه دارو می کند که این موضوع نیز باعث ایجاد فشار مضاعف به بیمه ها خواهد شد که این ساختاری اشتباه است و باید بازمهندسی شود.

حذف داروهای OTC از لیست بیمه ها

اقلام زیادی از داروهای بدون نسخه در بازار وجود دارد که لازم است از لیست بیمه ها حذف شوند. به طور مثال همه ما زمانی را به یاد داریم که در کشور ما ۷۰ میلیون آمپول ب کمپلکس و ب۱۲ مصرف می شد، آن روز جمعیت ایران زیر ۷۰ میلیون نفر بود، تقریبا در اکثر نسخه ها بدون توجه به عوارض تزریق، تجویز می شد. ولی وقتی از لیست بیمه ها خارج شد، نه تنها باعث ایجاد مشکل خاصی برای بیماران نشد، بلکه عوارض و سوء مصرف آن هم از بین رفت.

 بی تجربگی نکنید

یکی از مشکلات کشور ما در حوزه سیاستگذاری، بی تجربگی است. مثلا نمی توان ۲۰۰ قلم دارو را با یک نوبت از لیست بیمه ها خارج کرد و باید این موضوع با برنامه ریزی و در فازهای مختلف صورت بگیرد.

 ترکیب خریداران

بیش از ۵۰ درصد خرید دارو توسط دولت انجام می شود و ۲۵درصد مابقی نیز توسط بیمه ها خریداری می شود. بنابراین خریدار عمده داروها دولت است و بهمین جهت است که شرکت ها در بحث عدم بازگشت پول و جریان نقدینگی، ابتکار عمل ندارند

عوارض دولتی بودن صنعت داروسازی و پخش

باید از چهارچوبی که در دنیا به کار رفته، درس بگیریم. امروز اکثر بخش های بزرگ دارویی کشورمان نظیر تیپیکو، شفا، برکت، هلال و … در اختیار دولت یا نیمه دولتی ها است. بخش عمده سهام ها در دستان دولت قرار دارد. بزرگترین درد این مجموعه ها هم این است که نقدینگی شرکت به خارج از شرکت انتقال میابد و شرکت فلج می شود.

این موضوع در بحث صنعت پخش نیز وجود دارد. به طوری که در حال حاضر اکثر شرکت های توزیع دارو مثل پخش هجرت، پخش البرز، داروپخش، پخش اکسیر، پخش رازی، قاسم ایران و .. به شکلی دولتی یا نیمه دولتی  است.

شاید قریب به ۷۰ درصد سهم بازار در اختیار شرکت های توزیع داروی دولتی قرار دارد. این ساختار باعث می شود زمانی که بیمارستان بدهکار است، به طور مثال شرکت های پخش به صورت دستوری مجبور به گرفتن اوراق می شوند که عوارض این موضوع در آینده خودش را نشان می دهد

اگر قرار باشد خدمتی صورت گیرد باید تمام این شرکت ها در سبد بخش خصوصی قرار بگیرند نه اینکه تنها اسم خصوصی سازی بر روی آن ها قرار گیرد.

صنعت به این راحتی خصوصی نمی شود

بزرگترین مقاومت ها در برابر واگذاری به بخش خصوصی، با سه رویکرد صورت می گیرد:

اول اینکه بسیاری از بخش های دولتی به حیات خلوت دولتی ها تبدیل شده است.

دوم اینکه این باور وجود دارد که واگذاری، نشان دهنده ضعف مدیر عامل و شکست وی است.

سوم اینکه در حوزه دولتی، چه بخواهید کالایی را بخرید و چه بفروشید با حرف هایی مواجه می شوید که گزنده و رنج آور است. مدیری که به دنبال این تغییرات است، باید به چندین مرکز مختلف پاسخگو باشد. مداخله حراست، نهادهای نظارتی، بازرسی کشور باعث ایجاد هراس در مدیران می شود و این باور در فرد ایجاد می شود که اگر هیچ اقدامی انجام ندهد، آسوده تر است. بعدها نیز لازم نیست پاسخگوی کسی باشد و سیستم را همانگونه که تحویل گرفته، همانطور تحویل مدیر بعدی می دهد

ادغام شرکت ها، چاره ساز نیست

با توجه به اینکه عدم پرداخت مطالبات، مهمترین مشکلی است که امروزه صنعت پخش را درگیر خود کرده، در این شرایط، ادغام شرکت های پخش، کاری از پیش نمی برند. بعبارت روشن تر، باید بگوییم که وقتی موضوع برگشت پول، مسئله اصلی صنعت است، این مشکل را نمیتوان با ادغام حل کرد. البته ممکن است ادغام شرکت های توزیع منجر به قوی شدن ارایه خدمات و سوددهی بیشتر آن ها شود اما این موضوع نیز حد خود را دارد.

تاسیس شرکت پخش توسط شرکت های داروسازی

هیچ زمانی توصیه نمی شود که هر کارخانه برای خود شرکت پخش داشته باشد، بلکه اگر می خواهند در این حوزه سرمایه گذاری کنند، بهتر است چند کارخانه با یکدیگر، یک شرکت پخش راه اندازی کنند تا قابلیت توجیه داشته باشند.

متاسفانه برخی کسانی که در این صنعت نیستند، تصور می کنند که می توانند در کنار شرکت داروسازی خود، یک شرکت پخش راه اندازی کنند ولی تجربه نشان می دهد که این افراد با این کار، خود را گرفتار می کنند. افرادی که می خواهند وارد این کار شوند باید تیم تخصصی خود را داشته باشد، باید ارزیابی اقتصادی مناسب انجام دهند تا مخاطرات اقتصادی را بشناسند. همچنین از نظام و ساختار مالی شرکت های توزیع آگاه شوند.

دارو و مالیات ارزش افزوده

شرکت های داروسازی باید در تمام قسمت ها به جز ماده موثره، ارزش افزوده بپردازد و در زمان فروش، دارو از مالیات ارزش افزوده معاف تلقی می شود. بنابراین باید ساختار به صورت کلی تصمیم بگیرد که می خواهد به کدام سمت حرکت کند و بر مبنای آن، فرایندها را یکسان سازی کند.

دارو، استراتژیک و پرحاشیه

دارو، کالایی استراتژیک و پرحاشیه ای است. کل بازار دارویی ایران ۱۶هزار میلیارد تومان است که در رده تجارت های ایران، عدد کوچکی است و قابل قیاس با سایر صنایع نیست. اما همیشه این صنعت پر حاشه بوده است.

مافیای دارو

دارو، پر حاشیه است، ولی مفهومی به اسم مافیای دارو، به آن شکل که در عامه مردم تعریف می شود، وجود ندارد

کالای استراتژیک، بدون مالکیت دولتی

نیاز نیست که کالای استراتژیک، مالکیت دولتی داشته باشد، بلکه دولت باید با ابزارهایی که در اختیار دارد، بر آن نظارت کند. در خصوص دارو، ابزارهایی نظیر بیمه و قیمت گذاری، کاملا می تواند آن را مهار کند. 

مدیرعاملی غیر داروسازها

دو بحث اصلی در حوزه پخش وجود دارد.

موضوع اول، فنی است که داروساز در این فاز می تواند بهتر باشد و فاز دوم، فاز مالی است که بسیار سرنوشت است و در این بخش دانش داروسازی، ارجحیتی ندارد. متاسفانه یکی از معضلات شرکت های پخش، همین موضوع است که دیدگاه مالی بالغ نشده است

ضمن اینکه بحث منابع انسانی نیز موضوع بسیار مهم و حساسی است. بزرگترین سرمایه ما نیروی انسانی است و اولین شاخصه مدیرعامل، این است که هنر مدیریت منابع انسانی را داشته باشد و بتواند نیروهای کارآمد و قوی را در کنار یکدیگر بچیند و توان آن ها را هم راستا کند. مدیریت نیروهای انسانی اصلی ترین فاز یک مجموعه پخش است. چرا که صنعت پخش، یک فعالیت کاملا گروهی است.

 

مالکیت یا مدیریت

یکی از بزرگترین نقطه ضعف نظام خصوصی در ایران این است که مالکیت با مدیریت ادغام شده و مالک در بسیاری از کارهای مدیریتی دخالت می کند.