ایجاد فضای دو قطبی میان تولید و واردات، غفلت زا است

برخی صاحب نظران معتقداند برای حمایت از صنایع دارویی، باید واردات محدود شود، با این گزاره تا چه حد موافق هستید؟

متاسفانه به محض اینکه بحث حمایت از تولید داخل مطرح می شود، همه نگاه ها به سمت محدود شدن واردات متوجه می شود. در صورتی که نباید حمایت از تولید داخل را صرفا در این قالب ترسیم کرد. همه کشورهای دنیا از صنایع خود حمایت می کنند و ممکن است در این مسیر، حتی مجبور شوند که در مقابل واردات، محدودیت هایی تعریف کنند ولی واقعیت این است که ایجاد فضای دو قطبی میان تولید و واردات، آنچنان که در ایران مشاهده می کنیم، نتیجه جز غافل شدن از سایر ابعاد حمایت از تولید داخل ندارد. بهتر است از جنبه های دیگری به این موضوع نگاه شود و واقعا نسبت به رفع مشکلات تولیدکنندگان، اقدام عاجل تدارک دید.

شرکت های داروسازی در کشور ما با دانش فنی و اشتغال زایی که ایجاد کرده اند، این پتانسیل را دارند که در رده بندی ها جزء مهمترین صنایع قرار گیرند و به کانون توجه سیاستگذاران تبدیل شوند ولی متاسفانه وضعیت به گونه ای است که صنایع داروسازی، امروز آنچنان مورد بی مهری قرار گرفته اند که برای بقای خود مجبور به التماس و خواهش از مسئولان شده اند. اگر حمایت ها از صنایع داروسازی به شکل درست برنامه ریزی شده بود و از تجربیات جهانی در این خصوص بهره برداری شده بود، مروز وضعیت این صنایع به این شکل نبود.

وضعیت کیفی داروهای تولید داخل را در چه حد می دانید؟

بسیاری از داروهای ایرانی، کیفیت مناسبی دارند ولی شرکت های داروسازی نتوانسته اند به خوبی و به درستی، کیفیت آن ها را برای پزشکان تشریح کنند. متاسفانه حتی باید اعتراف کرد که علیرغم استفاده مردم از داروهای تولید داخل، اما بازهم دید مناسب و شایسته به داروهای تولید داخل وجود ندارد. به طور کلی معرفی یک دارو در جهان امروز، یک دانش و یک مهارت است که باید مورد توجه صنایع داروسازی کشورمان قرار گیرد. واقعیت این است که باید نگرش مناسب نسبت به داروهای داخلی ایجاد شود و این موضوع یک فرایند زمان بر است و باید مبتنی بر مرجعیت علمی صورت پذیرد. در حال حاضر جز تعداد محدودی از شرکت های داروسازی در کشور، دیگر شرکت ها، نگاه چندان دقیقی به این موضوع ندارند و در نتیجه ی عدم سرمایه گذاری مناسب در این بخش، آسیب های متعددی به فعالیت داروساز های داخل کشور وارد می شود.

آیا رسیدن به این کیفیت، ناشی از محدود بودن واردات نبوده است؟

نگاهی به صنعت خودروسازی، ما را با این واقعیت روبرو می سازد که حمایت بی چون و چرا از یک صنعت، نمی تواند منجر به ارتقای کیفیت تولیدات شود. متاسفانه باید گفت برخی دیدگاه ها به دنبال آن است که همین تجربه را در صنعت دارو نیز رقم بزند. یعنی می خواهند با ایزوله کردن یک صنعت و بستن درهای ورود رقیب، آن را حمایت کنند. در صورتی که ارتقای کیفیت، فقط در رویارویی با فضای رقابتی است که ارتقا پیدا می کند.

برخی معتقداند اینکه صنایع دارویی، هویت دولتی دارند، زمینه ساز رشد کیفی محصولات شده است، آیا موافق این نظر هستید؟

شاید این موضوع در مقطع ابتدای انقلاب و دوران جنگ صحیح بوده باشد ولی با ورود به دوران توسعه و بازسازی کشور، آن چیزی که موتور محرکه بهینه سازی صنایع است، رقابت است و معمولا رقابت در میان بخش خصوصی شکل می گیرد.

مرز حمایت ها را چه می دانید؟

نکته ی حائز اهمیت در این موضوع، کیفیت مناسب داروهای تولید داخل است. بی شک در صورتی که کیفیت تولیدات، پایین تر از یک حد مشخص و یک استاندارد تعریف شده باشد، حمایت معنایی پیدا نمی کند. حمایت باید به گونه ای باشد که روند رشد کیفی را از یک پایه حداقلی کیفیت، بهبود ببخشد.

وضعیت صنایع داروسازی ایران در خصوص برندسازی چگونه است؟

متاسفانه صنایع دارویی ما در این زمینه خیلی قوی عمل نکرده اند و جای کار زیادی در این حوزه، وجود دارد. شاید یکی از دلایلی که ما بازارهای صادراتی را در کشورهای منطقه از دست داده ایم، به همین موضوع باز می گردد. تمام نکات از جمله مباحثی که تبلیغات و بازاریابی و…  برای صنعت داروسازی  کشور در حال انجام است، باید مبتنی بر اصول برندسازی پیاده شود. گاهی اوقات ارجحیت برخی داروها نسبت به سایر داروها توسط همکاران داروساز و افرادی که در داروخانه های کشور مشغول فعالیت هستند و حتی پزشکان، به دلیل موفقیت آن شرکت در بحث برندسازی است.

مهمترین سیاست نادرستی که صنایع داروسازی را تحت فشار قرار داده کدام است؟

در صورتی که نگاه واقع بینانه و منصفانه داشته باشیم، مروری بر عملکرد چند ساله سازمان غذا و دارو نشان می دهد که این سازمان کمک های شایان توجهی به شرکت های داروسازی در کشور کرده ولی مشکل اصلی و ریشه ای در کشور ما این است که می خواهیم همه چیز را بر اساس قیمت تمام شده، قیمت گذاری کنیم. این موضوع سبب نادیده گرفته شدن بسیاری از مولفه ها می شود که در نهایت به کند شدن رشد صنعت می انجامد.

یعنی استراتژی قیمتگذاری باید به صورت کلی تغییر کند؟

باید مطابق یک برنامه تدوین شده، به سمت قیمت گذاری برای محصول در سطح بازار حرکت کنیم. به عنوان مثال برخی از داروها در کشور در حال تولید است که بیماران در صورت سفر به خارج از کشور این داروها را همراه خود می برند، زیرا در سایر کشور های دنیا جهت تهیه ی این داروها باید هزینه ی بالاتری را پرداخت کنند. این نشان می دهد که این دارو، ظرفیت آن را دارد که برای شرکت داروسازی، سودآوری بیشتری داشته باشد ولی سیستم قیمتگذاری جلوی آن را گرفته است.

وقتی سودآوری شرکت های داروسازی، کاهش پیدا می کند، یقینا کیفیت محصول در بلند مدت تحت شعاع قرار می گیرد. بسیاری از پروژه های مطالعات و تحقیقاتی که در صنایع داروسازی رقم می خورد، نیاز به تامین اعتبار و بودجه دارد که محل تامین آن، همین سودی است که برای شرکت حاصل شده است. بنابراین با کاهش سودآوری صنایع داروسازی، گام به گام به سمت حذف برنامه های تحقیق و توسعه پیش می خوهیم رفت. عرضه دارو در فضای رقابتی، می تواند هم به کنترل قیمت ها کمک کند و هم ارتقای کیفیت را به دنبال داشته باشد.

این موضوع تاچه میزان عملیاتی شده است؟

در آیین نامه های جدیدی که در حال شکل گیری است این موضوعات در حال بررسی است و سعی می شود قیمت گذاری ها به جای اینکه بر پایه هزینه ها و قیمت تمام شده باشد،  قیمت  بر اساس قیمت تمام شده و درصدی از قیمت بین المللی و داروهای اصلی تعیین شود.

از حاشیه سود دارو راضی هستید؟

فارغ از بحث نحوه قیمتگذاری، نکته ی دیگری که اهمیت دارد، موضوع حاشیه ی سود است. همه سازمان ها، به دنبال پایین آوردن حاشیه ی سود دارو هستند. این موضوع شاید تا جایی درست بود، ولی استمرار آن، نتیجه ای جز از دست رفتن دستاوردهای نظام دارویی نخواهد داشت.

برای کاهش هزینه های صنعت داروسازی چه پیشنهادی دارید؟

دنیا به این سمت حرکت کرده که از استراتژی ادغام و اکتساب برای کاهش هزینه ها و افزایش پتانسیل و هم افزایی استفاده کند. در همه جای دنیا شاهد آن هستیم که برخی کارخانه ها و شرکت های پخش، ادغام شده اند و واحد های بزرگتر تشکیل داده اند. و به نظر این مسیر برای شرکت های ایرانی نیز می تواند گزینه مناسبی باشد.

آیا این موضوع منجر به ایجاد انحصار نمی شود؟

از نظر بنده این به معنای انحصار نیست. بلکه رقابت غولها نام مناسب تری برای این موضوع است. در واقع خدمات و سطح سرویس عالی با یکدیگر در حال رقابت هستند.

و این غول های ایرانی، توان رقابت با غول های بین المللی را خواهند داشت؟

در بازار داخلی، در مواجهه با شرکت های قدرتمند خارجی، شرط بقای شرکت های ایرانی این است که کارخانه های داخلی تبدیل به تعداد محدودی رقیب قدرتمند شوند تا بتوانند با کمپانی های خارجی رقابت کنند.

این ادغام صرفا در شرکت های داروسازی اتفاق می افتد یا ادغام داروسازی ها و شرکت های پخش است؟

هر دو شکل آن قابل تصور است. به طور مثال محصولی را در کشور داریم که ۲۶ کارخانه، آن را تولید می کنند. به ازای تعداد کمی که هر شرکت تولید می کند، مجبور است مرتبا آمادگی ها مربوطه را ایجاد کند. طبیعتا به این شکل قیمت تمام شده با هزینه ی اضافی همراه است. از سوی دیگر این ها در بازار رقابت شدید دارند. بازهم باید بگوییم که هزینه های دیگری بر ایشان مترتب خواهد شد. بنابراین واقعیت اقتصادی این است که این شرکت ها روزی به این نقطه خواهند رسید که رقابت امکان ناپذیر است و باید برای ادغام و اکتساب قدم برمی دارند. تعداد تولید کنندگان از ۲۶ شرکت به ۴ نفر کاسته شده و تعداد تولید بالا می رود و باعث پایین آمدن قیمت تمام شده ی محصولات می شود. از سوی دیگر ادغام شرکت‌های تولید و توزیع دارو، نیز رویه‌ای است که در دنیا روند رو به رشدی دارد. این مساله موجب عدم نیاز به انبارداری کالاها می‌شود و هزینه‌های تمام شده کاهش می یابد.

این ادغام ها، می تواند برای توسعه صادرات مفید باشد؟

دقیقا از همین جا باید بحث صادرات شکفته شود. قطعا شرکت های قدرتمند ایرانی در بازار جهانی، بهتر می توانند با قیمت های رقبای خارجی رقابت کنند.

در رابطه با تولید تحت لیسانس چه نظری دارید؟

تقریبا تولید تحت لیسانس نیز به نوعی از همین الگو بهره برداری می کند ولی به شکلی دیگر. نوعی هم افزایی است. وقتی کمپانی خارجی متقاعد می شود که تولید محصولات خود را در سایت تولیدی شرکت های ایرانی انجام دهد، برای طرفین سودآور خواهد بود. از یک سو برای طرف ایرانی می تواند به ارتقای کیفیت تولید و انتقال دانش فنی منجر شود و از سوی دیگر برای شرکت خارجی می تواند زمینه ساز حضور قوی تر در بازار ایران و حتی در بازار منطقه شود. بنابراین یکی از رویکردهای مفید برای صنعت داروسازی کشورمان، دنبال کردن همین سیاست تولید تحت لیسانس است.

آینده صنعت پخش را چگونه می بینید؟

برای پاسخ به این سوال باید ببینیم که دنیا در این سال ها چه تغییراتی کرده است. با توجه به پایین بودن حاشیه سود شرکت‌های پخش از یک سو و از سوی دیگر رقابت بین این شرکت‌ها، افزایش کیفیت ارایه خدمات از سوی شرکت‌های مذکور مستلزم اتخاذ راه حل‌های جدید و توجه به تجربیات سایر کشورها در این زمینه است.

اگر مشکلات فعلی برطرف شود و مسیر شرکت های پخش مجددا به سمت توسعه و ارتقا بازگردانده شود، می توانیم شاهد تغییرات زیادی در صنعت پخش باشیم.

یکی از این تغیرات می تواند حذف انبار داروخانه ها باشد.

داروخانه‌های کشور علیرغم سودمند نبودن دارو از نظر اقتصادی، مجبور به سرمایه گذاری مضاعف برای خرید دارو و انبارش آن شدند و پدیده ای به نام انبار داروخانه در کشورمان به وجود آمده که در هیچ کشور دیگری مشاهده نمی‌شود. به طور کلی یکی از اهداف طراحی یک زنجیره تامین دارو، باید کاهش هزینه تمام شده در این زنجیره باشد و یکی از مهم ترین ابزارها در این زمینه کاهش سطوح انبارش در زنجیره تامین است. دنیا به سمت توزیع روزانه دارو گام های بزرگی برداشته است. توزیع دارو در این کشور ها با برنامه روزانه صورت می گیرد، ولی توزیع دارو در داروخانه‌های ایران به صورت هفتگی است

با توزیع روزانه دارو، داروخانه‌ها نیازی به انبارداری و صرف هزینه‌های گزاف برای بیمه کردن موجودی و حفظ شرایط نگهداری از نظر دما و رطوبت و سایر الزامات یک انبار دارویی نخواهند داشت و این امر در نهایت منجر به کاهش هزینه تمام شده در زنجیره تامین خواهد شد.